شناسایی و ارزیابی کمی ریسکهای برون سپاری تحقیق و توسعه با کنترل منطق فازی (مطالعه موردی: پروژه‌های تحقیق و توسعه)

شناسایی و ارزیابی کمی ریسکهای برون سپاری تحقیق و توسعه با کنترل منطق فازی (مطالعه موردی: پروژه‌های تحقیق و توسعه)

مقدمه

برون‌سپاری فعالیت‌های یک سازمان‌ امروزه دیگر موضوعی جدید به شمار نمی‌رود بررسی و مطالعه تجربیات سازمان‌های مختلف‌ حاوی مثال‌ها و موارل متعددی از اجرای پروژه‌های برون‌سپاری و تاثیر آنها در اهداف کلان شرکتها ‌مانند کاهش هزییه افزایش بهره وری‌ است‌ بااین حال‌؛ انتخاب ‌این استراتژی بدون ریسک نیست‌ ریسک‌ رخداد یا شرایطی نامطمئن است که اگر به وقوع بپیوندد اشی مثبت یا منفی‌ ‌دراین تحقیق فقط اثرات منفی مد نظر است‌ بر حداقل یکی از اهداف پروژه چون زمان‌ هزییه یا کیفیت می‌گذارد آنچه مسلم است‌ ‌این است که ریسک‌های برون‌سپاری می‌تواند موفقیپ پروژه را تهدید نماید‌

دراین تحقیق‌ ضمن بررسی اصول و مبانی برون سپاری‌؛ دانفثن مدیریت ریسک نظریه سیستم‌های فازی‌ مبنای تحقیق بوده و با بهره گیری از مقالات و منابع علمی موجود و آنالیز پرسشنامه‌ها ریسک‌های برون‌سپاری پروژه‌های تحقیق و توسعه شناسایی شده است‌ در ادامه با به کارگیری کنترل منطق فازی‌ ریسک‌های برون‌سپاری یکی از پروژه‌های تحقیق و توسعه مورد ارزیابی قرار گرفته است‌ نتایج و دستاوردهای‌این تحقیق شامل ساختار شکست ریسک پروژه‌های تحقیق و توسعه و مدل سازی دانش ضمنی افراد خبره برای ارزیابی کمی ریسک‌ها می‌باشد

پیشینه تحقیق

پیرامون موضوعات اصلی‌این تحقیق که شامل الگوهای برون سپاری‌ دسته بندی‌های مختلف ریسک‌های برون‌سپاری و ارزیابی ریسک‌ها با رویکرد فازی می‌باشد بررسی‌های لازم صورت گرفته که به ترتیب بدان اشاره می‌گردد:

الگوی برون‌سپاری با کام اصلی توسط اکرمی و کریمی پیشنهاد شده است‌ ‌الگوی برون‌سپاری راهبردی در فاز اصلی توسط پرویزیان و دهقان ارائه شب‌ است‌ ‌همچنین چشم براه و مرتضوی در تحقیقاتی که انجام داده‌اند الگوی دیگری از برون‌سپاری با گام اصلی را پیشنهاد نموده‌اند فرآیند اجرایی دیگری در خصوص برون‌سپاری تحقیق و توسعه توسط نوری و بازیار ارائه شب‌ است‌ ‌

گنزالس و همکارانش دسته بندی سه گانه‌ای از ریسک‌های برون‌سپاری پروژه‌های ‌ را ارائه داده‌اند ‌دسته بندی چهارگانه‌ای از برون‌سپاری پروژه‌های ‌ توسط راج و عبدالحافظ پیشنهاد شده است‌ ‌بلانچاندار عوامل اصلی ریسک‌های برون‌سپاری تحقیق و توسعه را در عامل اصلی ارائه نموده است‌ ‌فلوریان چالش‌های پییثن روی برون‌سپاری را در عامل معرفی نموده است‌ ‌ویلککس و همکارانش ریسک‌های برون‌سپاری پروژه‌های فناوری اطلاعات را در ده عامل خلاصه نموده و یک چارچوب برای تجزیه و تحلیل ریسک‌ها پیشنهاد نموده‌اند توبایاس و همکارانش دسته بندی سه گانه‌ای را برای ریسک‌های برون‌سپاری ارائه داده‌اند میر محمد صادقی و چشم براه ریسک‌های برون‌سپاری را در ٣ بخش جداگانه پیشنهاد داده‌اند ‌همتی جنبه‌های مختلف بروز ریسک‌های برون‌سپاری را در مرحله جداگانه ارائه نموده است‌ ‌

جعفری و جاسبی از تکنیک دلفی در شناسایی عوامل بحرانی در پروژه‌های بزرگ استفاده نموده‌اند ‌ زارعی و پهلوانی از تکنیک نمودار علی و معلولی‌ ‌استخوان ماهی‌ در شناسایی علل تاخیرات پروژه‌های بزرگ پتروشیمی استفاده نموده‌اند ویلککس و همکارانش تکنیک نمودار جریان فرآیند یا سیستم را برای شناسایی ریسک‌های برون‌سپاری بکار گرفته‌اند سید نقوی و تیموری برای ارزیابی کیفی ریسک‌های پروژه از روش احتمال وقوع و تاثیر استفاده نمود ‌اند ‌‌ همچنین تکنیک ماتریس احتمال وقوع و تاثیر توسط حسینعلی پور و همکارانش در ارزیابی کیفی ریسکها مورد استفاده قرار گرفته است‌ ‌چینی چیان از رتبه‌بندی فازی در مدیریت ریسک استفاده نموده است‌ ‌کنترل منطق فازی توسط ابراهیم نژاد و کرمی راد در ارزیابی ریسک‌های پروژه مورد استفاده قرار گرفته است‌ ‌گرئی و همکارانش از شبیه‌سازی مونت کارلو در ارزیابی کمی ریسک‌های پروژه استفاده نموده‌اند قائد شرف و همکارانش از رویکرد فازی در ارزیابی کیفی ریسک‌های پروژه استفاده نمود ‌اند ‌نابیل از کنترل منطق فازی و تکنیک‌های ارزیابی ریسک در ارزیابی پروژه‌ها استفاده نموده است‌ ‌‌ شایلندرا و همکارانش از کنترل منطق فازی در ارزیابی ریسک‌های‌ایمنی استفاده کرد ‌اند ‌یاسونوری و کارو سیستم‌های کنترل فازی با متغیر ورودی و یک متغیر خروجی را برای ارزیابی ریسح‌ها ارائه داد ‌اند ‌آدام و سام مانا کنترل منطق فازی را در ارزیابی ریسک پروژه‌های لوله گذاری مورد استفاده قرار داد ‌اند ‌ناگای و وات یک سیستم پشتیبانی تصمیم فازی برای تحلیل ریسک ارائه

داد ‌اند ‌آنتونیو و سلزو از استنتاج فازی در ارزیابی ریسک‌های مربوط به سیستم‌های مهندسی هسته‌ای استفاده کرد ‌اند ‌شای چن و چای ونگ تحلیل ریسک فازی بر اساس رتبه بندی اعداد فازی با استفاده از نسبت با قبول ویژگی‌ها و نسبت سیگنال بر صوت را در مدل خود ارائه داد ‌اند ‌آدام و سام فرآیندایجاد ماتریس ریسک فازی را که می‌تواند در منطق فازی مورد استفاده قرار گیرد معرفی نموده‌اند ژانگ یان و همکارانش یک روش ارزیابی ریسگ فازی بر پایه تشابه اعداد فازی ذوزنقه‌ای ارائه داده‌اند خان محمدی و جاسبی از رویکرد فازی برای تحلیل ریسک در مدریت پروژه استفاده نموده‌اند ‌آلفرد و همکارانش چارچوبی را برای مدیریت ریسک پروژه‌های ساخت با رویکرد مبتنی بر دانش ارائه ‌

روش تحفیق

این تحقیق از نظر هدف‌ کاربردی و به لحاظ دسته بندی بر مبنای نحوه گردآوری داده‌ها و اطلاعات‌ از نوع تحقیق تو صیفی‌ ‌پیمایشی است‌ مراحل اصلی دراین تحقیق عبارتند از:

اشناسایی ریسک‌های برون‌سپاری از طریق بررسی مقالات و منابع علمی موجود و مصاحبه با خبرگان‌؛

سازی‌ ‌تست روایی‌ و جمع آوری اطلاعات از خبرگان‌ ‌طراحی پرسشنامه اول‌ ‌؛ ‌آنالیز پرسشنامه‌های جمم آوری شده و تحلیل آن‌؛

تعیین ساختار سلسله مراتبی ریسح‌های برون‌سپاری تحقیق و توسعه‌؛

کمی برون‌سپاری پروژ های تحقیق و توسعه با اجرای مراحل زیر: طراحی پرسشنامه دوم بر اساس ریسک‌های شناسایی شده با هدف انالیز کمی

آنالیز کمی برون‌سپاری با هدف تعیین میزان بااستفاده از کنترل منطق فاری‌؛

ارزیابی میزان تاثیر ریسک بر روی اهداف پروژه با استفاده از کنترل منطق فازی‌

‌

دراین تحقیق بر اساس بررسی‌های به عمل آمده‌ برای پیشنهاد اولیه ریسک‌های برون‌سپاری تحقیق و توسعه از نمودار جریان فرایید برون‌سپاری استفاده شده است‌ بدین صورت که ابتدا بر اساس مطالعات انجام شده‌ فرآیید برون‌سپاری تحقیق و توسعه استخراج و سپس ریسک‌های آن پیشنهاد شده و در ادامه با برگزاری جلسات متعدد با معدودی از خبرگان‌ مورد ارزیابی قرار گرفته و تائید شده است‌ پپن ازآن ریسک‌های پیشنهادی در قالب پرسشنامه اول طرح شده ونظرات جمعی از خبرگان تحقیق وتوسعه درسازمان مورد نظرجمع‌آوری وتحلیل شده است‌ نتایج حاصل ازاین تحلیل‌ نشان می‌دهد که ساختار سلسله مراتتی ریسک‌های برون‌سپاری تحقیق وتوسعه دردوسطح عوامل وزیر عوامل قابل تقسیم می‌باشد ‌شکل ‌آنالیز ریسک

پس از شناسایی ریسک‌های برون‌سپاری و اولویت بندی آنها و شناخت این که چه ریسک‌هایی نیاز به بررسی بیشتری دارند نوبت به آنالیز کمی ریسک می‌رسد در این تحقیق از تکنیک تجزیه و تحلیل حساسیت‌؛ جهت آنالیز کمی ریسک از طریق به کارگیری فرآیید کنترل فازی با سیستم فازی ساز و غیر فازی ساز استفاده شده است‌ در این روش یک جزء و اثرات آن بر اهداف پروژه‌ با ثابت در نظر گرفتن سایر اجزا بررسی می‌گردد ‌به عبارت دیگر آنالیز حساسیت به تطیل گر اجازه می‌دهد که قواعد مختلف را با سوال اگر این اتفاق رخ دهد چه می‌شود بررسی کند

در اییجا در دو بخش از تکنیک کنترل فازی استفاده می‌گردد برای ارزیابی میزان ریسک پروژه از تکنیک کنترل منطق فازی با دو متغیر ورودی ‌احتمال وقوع و ماکزیمم ریسک‌ و یک خروجی ‌اثر ریسک‌ استفاده می‌شود و برای ارزیابی میزان تاثیر ریسک بر روی اهداف پروژه از تکنیک کنترل منطق فازی با یک متغیر ورودی ‌اثر ریسک‌ و سه متغیر خروجی ‌میزان تغییر در فاکتورهای زمان‌ هزییه و کیفیت‌ استفاده شده است‌

تعریف متغیرهای زبانی

اصطلاحات زبانی مورد استفاده برای متغیرهای ورودی و خروجی فرآیند کنترل منطق فازی‌ توسط مجموعه فازی به صورت زیر تعریفب می‌شود

ورون‌ی‌های هوحله اول :

خروجی‌های مرحله دوم :

خیلی زیاد زیاد متوسط کم خیلی کم تابع عضویت متغیرها

تابع عضویت متغیرهای ورودی و خروجی بر اساس ‌استاندارد ٠٠٨ ٢ و میزان تیم اجرایی پروژ های تحقیق و توسعه‌ طراحی و تدوین شد است‌ برای تعریفب تابع عضویت احتمال وقوع و مقدار ریسک از طیف معروف لیکرت و از مجموعه‌های فازی مثلثی استفاده شده و برای تابع عضویت اثرات ریسک‌ مموعه‌های فازی ذوزنقه‌ای که دارای بازه فازی می‌باشد بکار گرفته شده است‌ از آنجائیکه پروژه‌های تحقیق و توسعه از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار می‌باشد بنابراین باید حساسیت بالایی نسبت به تغییر اشات ریسک داشته باشد بدین مفهوم که میزان تاثیرات پائین‌ ارزش بالایی برای تیم مدیریت پروژه محسوب شده و منجر به عکس العمل به موقع در کنترل ریسک‌ها گردد بااین توضیح نمودار توایم عضویت متغیرها در شکل های نشان داده شده است‌

تنظیم قواعد اگر و آنگاه مربوط به است که قواعد کنترل نامیده می‌شود در صورتی که قواعد اگر و آنگاه به صورت ماتریس نمایش داده شود آن را جدول تصمیم می‌نامیم‌ برای مدلسازی میزان ریسک پروژه و تاثیر آن بر اهداف پروژه دو جدول تصمیم تعریف شده است‌ جدول تصمیم اول‌ همان جدول احتمال اثر استاندارد کل‌ است که جهت ارزیابی میزان تاثیر هر یک از ریسک‌ها بر روی زیر عوامل هشت گانه و عوامل سه گانه استفاده می‌شود جدول تصمیم در این مرحله دارای دو متغییر ورودی‌ ‌احتمال وقوع ریسک و ماکزیمم اش و یک متغیر خروجی ‌اثر ریسک‌ می‌باشد و با توجه به تعداد ترم‌های زبانی تعداد قوانین اگر آنگاه دراین مرحله قاعده می‌باشد جدول تصمیم دوم جهت ارزیابی میزان تاثیری که هر یک از گروه عوامل سه گانه بر روی فاکتورهای زمان‌ هزینه و کیفیت پروژه می‌گذارند انتخاب شده است‌ ‌پیوست شماره‌

ارزیابی قواعد

اگر ورودی‌های مدل کنترل منطق فازی برابر با ‌ ‌احتمال وقوع ریسک ‌میزان اثز عامل ریسک باشند بایستی یک مقدار خروجی متناظر ‌ریسک عامل لام‌ برای آن پیدا کنیم‌ اعداد حقیقی خواندنی‌ها نامیده می‌شوند که در این تحقیق از طریق پرسشنامه و آنالیز پرسشنامه بدست آورده شده است‌ در نتیجه میانگین نتایج به عنوان ورودی‌های خواندنی استفاده شده است ‌پیوست شماره‌ا ‌ برای ورود به مدل کنترل منطق فازی‌ بایستی به متغیرهای زبانی متناظر با درجه عضویت متناسب تبدیل شوند برای‌این کار می‌بایست روی محور ها درنمودار تابع عضویت مربوطه‌ خطی به موازی محور از نقطه خواندنی مورد نظر رسم شود این خط متغیرهای زبانی تابع عضویت را در نقاطی قطع می‌کند که برای آن نقاط می‌بایست‌درجه عضویت‌ محاسبه گردد کاربرد قاعده کنترل‌ شلیک نیز نامیده می‌شود ‌بخش مقدمه ‌پیش شرط‌ در هر قاعده‌ شدت قاعده یا درجه شلیک قاعده نامیده می‌شود که به وسیله رابطه‌های زیر منعکس می‌شود :

قاعده کلی محاسبه شدت قاعده

این تحقیق در راستای شناسایی و ارزیابی ریسک‌های برون‌سپاری تحقیق و توسعه انجام گرفته است‌ در شناسایی ریسک‌ها معلوم شد که ساختار شکست ریسک برون سپاری تحقیق و توسعه شامل عامل‌ زیر عامل و ریسک می‌باشد از طرفی‌ نتایح ارزیابی کمی نشان می‌دهد که میزان ریسک برون‌سپاری تحقیق و توسعه از مقیاس می‌باشد به عبارت دیگر میزان تاثیر برون‌سپاری پروژه مورد مطالعه بر زمان‌ هزینه و کیفیت پروژه به ترتیب برابر با می‌باشد میزان تغییرات مربوط به زمان با درجه عضویت‌ا دارای اثر کم‌ میزان تغییرات مربوط به هزینه با درجه عضویت‌ا دارای اثر متوسط و میزان تغییرات مربوط به کیفیت با درجه عضویت‌ا دارای اش متوسط می‌باشد براساس استا ندارد میزان تاخیرات مربوط به زمان‌ با درجه عضویتکمتر از زمان کل پروژه‌ میزان افزایش هزینه پروژه با درجه عضویت بین هزییه کل پروژه و میزان کاهش کیفیت با درجه عضویت نیاز به تائید کارفرما دارد