شناسایی و رتبه بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده و ارائه راهکارهای کاهش آن: مطالعه موردی پروژه های "پتروشیمی الف"



1-4 سؤالات تحقیق
سوالات تحقیق شامل یک سوال اصلی و سه سوال فرعی به شرح زیر است.
1-4-1 سؤال اصلی
دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده چیست؟ و راهکارهای کاهش آن در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" کدامند؟
1-4-2 سؤالات جزئی
1)    دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" کدامند؟
2)    اولویت بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" چگونه است؟
3)    راهکارهای مقتضی جهت انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" کدامند؟
1-5 اهداف تحقیق
اهداف تحقیق شامل یک هدف اصلی و سه هدف فرعی به شرح زیر است.
1-5-1 هدف اصلی
استخراج دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده و ارائه راهکارهای کاهش آن در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف"
1-5-2 اهداف جزئی
1)    تعیین دلایل مدیریتی انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف"؛
2)    تعیین دلایل تکنولوژیکی انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف"؛
3)    تعیین دلایل مالی انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف".

1-6 نوآوری تحقیق
پیشینه تحقیق حاضر مبتنی بر «شناسایی و رتبه بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده و ارائه راهکارهای کاهش آن، مطالعه موردی پروژه های شرکت "پتروشیمی الف"» با توجه به زمینه کاری شرکت که در حوزه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی فعالیت مینماید، مسبوق به سابقه نبوده و برای نخستین بار است که در قالب یک پایان نامه دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده در این حوزه مورد شناسایی و رتبه بندی قرار می گیرد.
1-7 روش تحقیق
تحقیق حاضر از جنبه ی هدف، تحقیقی کاربردی و از نظر جمع آوری اطلاعات، توصیفی می باشد. روش های تحقیقی که در این پژوهش به کار خواهد رفت شامل دو روش تحلیلی و توصیفی برای تحلیل اطلاعات جمعیت شناختی و آمار استنباطی برای آزمون فرضیات است که جامعه انتخاب شده را مورد بررسی قرار می دهد. همچنین از روش تحلیل شبکه ای ANP برای شناسایی و رتبه بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده و ارائه راهکارهای کاهش آن بهره گرفته شد.
1-8 محدوده تحقیق
در تحقیق حاضر پروژه های پالایشگاهی شرکت "پتروشیمی الف" که در قالب قرارداد EPC و با حجم سرمایه گذاری بیش از صد میلیون دلار به انجام رسیده است مورد بررسی قرار می گیرد.
1-9 فصل بندی تحقیق
این تحقیق مشتمل بر پنج فصل بوده که در فصل اول به کلیات تحقیق شامل بیان مساله، ضرورت، اهداف، سؤالات و تعریف متغیرهای تحقیق پرداخته شده است. در فصل دوم مبانی نظری متغیرهای تحقیق شامل انحراف از هزینه برآورده شده مرور شده است و به سابقه مطالعاتی موضوع تحقیق در دو بخش پیشینه داخلی و پیشینه خارجی پرداخته شده است. در فصل سوم روش شناسی تحقیق مورد بررسی قرار گرفته شده است و به صورت دقیق روش تحقیق، جامعه و نمونه آماری، ابزار تحقیق و روشهای گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها آورده شده است. در فصل چهارم به تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده پرداخته شده است و در فصل پنج به نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات بر اساس یافته های تحقیق مبادرت ورزیده شده است.

1-2 مقدمه
در این فصل با بررسی در ادبیات انحراف از هزینه در پروژه ها، به تشریح پروژه و مفهوم مدیریت پروژه و مدیریت هزینه و انحراف از هزینه به عنوان مفاهیم پایه می پردازیم، در ادامه با بررسی پیشینه تحقیق در داخل و خارج از کشور سابقه مطالعاتی موضوع تحقیق حاضر را مورد بررسی قرار می دهیم.
2-2 تعریف طرح و پروژه
تعاریف متعددی از طرح و پروژه رایج است. با گسترش روزافزون دانش مدیریت پروژه در جهان برای یکسان سازی و نظام مند کردن این دانش بسیاری از موسسات بین المللی در صدد برآمده اند تا دانش مدیریت پروژه را در چهارچوب های استاندارد تعریف نمایند. در این تحقیق برای تعریف طرح و پروژه به آخرین راهنمای گستره دانش مدیریت پروژه ( PMBOK ) که از سوی موسسه بین المللی پروژه در آمریکا ( PMI ) ارائه شده استفاده می شود. بر این اساس یک طرح عبارت از گروهی پروژه مرتبط است که از طریق هماهنگی جهت کسب مزایای مشترک مدیریت می شوند و کنترل آنها از طریق مدیریت جداگانه امکان پذیر نمی باشد. طرح ها ممکن است شامل عناصری از کارهای وابسته و خارج از محدوده هریک از پروژه ها باشند (تورپ ، 2016).
     گرچه بر مبنای این تعریف، طرح مفهوم کامل تر و گسترده تری نسبت به پروژه دارد اما چنانکه در ایران و سایر کشور ها مرسوم است اصطلاح طرح و پروژه بسادگی و بطور روزمره بجای همدیگر بکار می روند. با توجه به عنوان سازمان طرح و برنامه قبل که متولی اجرای طرح های توسعه در کشور بوده  (سازمان طرح و برنامه پس از انقلاب به ابتدا به سازمان مدیریت و برنامه ریزی تغییر نام یافته و سپس در دولت نهم منحل گردید) از یک سو و اصطلاح خارجی پروژه می توان گفت که این دو در عمل تعریف متفاوتی نداشته و بر این اساس مفهوم عمومی پروژه  به مجموعه ای از فعالیت ها اطلاق می گردد که برای دستیابی به منظور یا هدف معینی  انجام می گردند. پروژه ها شامل فعالیت هایی هستند که باید در تاریخ های مشخص با هزینه هایی معین و کیفیتی تعیین شده اجرا شوند (حاج شیر محمدی ، 1386).
تعریف پروژه بر اساس گستره دانش مدیریت پروژه بدین صورت است: پروژه تلاش موقتی است که برای تولید محصول یا خدمت و یا نتیجه ای منحصر به فرد انجام می گردد. ویژگی های پروژه شامل موقتی بودن، منحصر بفرد بودن و توصیف گام بگام جزئیات پیشرفت کار است (اسکات ، 2015).
3-2 تعریف مدیریت پروژه و حوزه های آن
     تعریف عمومی مدیریت پروژه عبارتست از برنامه ریزی، زمانبندی و کنترل فعالیت های طرح برای تحقق اهداف زمان، هزینه و کیفیت در محدوده کاری معین با استفاده کارآمد و سودمند از منابع تا ضمن رفع نیاز ها، انتظارات متولیان طرح از اجرای آن برآورده شود (اسچاوفلبرگر و هولم ، 2017).
تعریف مدیریت پروژه بر اساس گستره دانش مدیریت پروژه بدین صورت است: مدیریت پروژه کاربرد دانش، مهارت ها، ابزارها و تکنیک های مرتبط با فعالیت های پروژه در راستای رسیدن به نیاز های آن می باشد. مدیریت پروژه از طریق کاربرد و یکپارچه سازی فرآیند های مدیریت پروژه شامل مراحل آغازین، برنامه ریزی، اجرا، کنترل، نظارت و خاتمه انجام می شود و مدیر پروژه فردی است که مسئولیت دستیابی به اهداف پروژه را بر عهده دارد. مدیریت یک پروژه شامل موارد زیر است:
•    شناسایی نیاز ها
•    تبیین اهداف واضح و قابل حصول
•    ایجاد توازن بین زمان و هزینه و کیفیت در چهارچوب محدوده پروژه
•    تدوین مشخصات، برنامه ها و رویکرد های مختلف بسته به اهمیت و انتظارات ذینفعان پروژه (فینرتی ، 2013).
      بر اساس آخرین استاندارد گستره دانش مدیریت پروژه  حوزه های نه گانه دانش مدیریت پروژه عبارتند از:
-    مدیریت یکپارچگی پروژه- به توصیف فرآیند ها و فعالیت های مورد نیاز جهت تضمین هماهنگی و یکپارچگی میان اجزای مختلف پروژه می پردازد.
-    مدیریت محدوده پروژه- به شرح فرآیند های مورد نیاز جهت اطمینان از اینکه پروژه از تمامی کار های مورد نیاز برای اجرای موفقیت آمیز برخوردار است می پردازد.
-    مدیریت زمان پروژه- به تشریح فعالیت های مورد نیاز در راستای حصول اطمینان تکمیل به موقع پروژه می پردازد.
-    مدیریت هزینه پروژه- به توصیف فرآیندهایی می پردازد که برنامه ریزی، برآورد، بودجه بندی و کنترل هزینه ها را با هدف تکمیل پروژه با بودجه تخصیص یافته در بر می گیرد.
-    مدیریت کیفیت پروژه- به شرح فرآیندهایی می پردازد که برای اطمینان از تامین اهداف تعهد شده در پروژه مورد نیاز است.
-    مدیریت منابع انسانی پروژه- به تشریح فرآیندهایی می پردازد که برای دسترسی به موثرترین شیوه بهره گیری از قابلیت های افراد در پروژه مورد نیاز می باشند.
-    مدیریت ارتباطات پروژه- به فرآیندهایی می پردازد که برای تولید، جمع آوری، پخش، ذخیره سازی و کنترل نهایی اطلاعات پروژه به شکل مطلوب و در زمان مقتضی مورد نیاز می باشد.
-    مدیریت ریسک پروژه-  به شرح فعالیت های مرتبط با مدیریت ریسک پروژه می پردازد.
-    مدیریت تدارکات پروژه- به تشریح فرآیندهای مربوط به خرید یا تدارک کالا و خدمات و همچنین فعالیت های مدیریت قرارداد می پردازد. ( موسسه PMI  ، 1385)
4-2 برنامه ریزی و کنترل پروژه
برای انجام برنامه ریزی و کنترل یک پروژه نیاز به ساخت سیستم برنامه ریزی و کنترل پروژه است. گامهای برنامه ریزی و کنترل پروژه عبارتند از:
تحلیل پروژه: شامل مراحل مروری بر اهداف و شرایط اجرایی، تفکیک پروژه و تهیه فهرست فعالیتها، بررسی روابط میان فعالیتها و تهیه فهرست روابط میان فعالیت ها و نهایتاً ترسیم پروژه می‌باشد.
برآورد مدت، هزینه و منابع اجرایی: شامل مراحل برآورد حجم عملیات و منابع مورد نیاز فعالیتها، برآورد مدت و هزینه اجرای فعالیت ها، برآورد هزینه های غیرمستقیم پروژه و تهیه بودجه تفصیلی پروژه می باشد.
زمان بندی پروژه: شامل تعیین مراحل زمان بندی شبکه (پروژه)، تهیه جداول مشخصات اجرایی فعالیتها و بررسی اثر وقوع شرایط نامناسب نظیر شرایط نامطلوب جوی و بررسی سایر مسائل و مشکلات احتمالی می باشد.
برنامه ریزی منابع و شناخت رابطه زمان- هزینه: شامل مراحل برنامه ریزی و تخصیص منابع، بررسی رابطه زمان- هزینه و تاریخ گذاری پروژه است.
تهیه برنامه نهایی و اجرایی پروژه: شامل مراحل صدور دستور کار یا مجوز شروع پروژه، تهیه برنامه نهایی و اجرایی پروژه، تامین منابع اجرایی پروژه و هدایت و اجرای پروژه می باشد.
ارزشیابی و نظارت پروژه: شامل مراحل ارزشیابی پیشرفت اجرای فعالیتها، ارزشیابی هزینه های اجرا، مقایسه نتایج به دست آمده با پیش بینی ها، به هنگام کردن پروژه و تهیه گزارشهای لازم برای مدیریت می باشد.
تصمیم گیری مدیریت: این گام از برنامه ریزی و کنترل پروژه شامل مراحل ارزیابی پیشنهادها، تصمیم گیری مدیریت و اعمال واکنش های مناسب و مقتضی است.
اطلاعاتی که در گامهای اول و دوم برنامه ریزی به دست می آید اصول کلی سیستم برنامه ریزی و کنترل پروژه را می سازند و از همین جهت، سرنوشت سیستم برنامه ریزی و کنترل پروژه، وابسته به چگونگی انجام گامهای اول و دوم می باشد. درگامهای سوم و چهارم برنامه ریزی و کنترل پروژه، اطلاعات تهیه شده در گامهای اول و دوم پردازش و تحلیل شده و ظاهر سیستم برنامه ریزی و کنترل پروژه ساخته می شود.
شناخت فعالیتهای پروژه: مدیر پروژه برای تحلیل پروژه با شناخت فعالیتهای آن و تهیه شبکه، باید یک گروه کاری از افرادی که در کار طراحی، اجرا، نظارت و بهره برداری از این گونه پروژه ها تجربه وتخصص دارند تشکیل دهد (تورپ ، 2016).
کار شناخت اجزاء یا فعالیتهای پروژه از طریق ریز و خرد کردن یا تقسیم و تفکیک پروژه که روشی منظم یا سیستماتیک است انجام می شود.
2-5 روشهای ریز کردن پروژه
روش ریز کردن پروژه روشی از بالا به پائین و از کلیات به جزئیات و به طور کلی، روشی سلسله مراتبی است. ابتدا کل یک پروژه (یا سطح اول) با انتخاب و استفاده از شیوه هایی که به آنها اشاره خواهد شد، به چندین بخش عمده (یا عناصر سطح دوم) تقسیم می شود سپس هریک از عناصر سطح دوم، به نوبه خود، به چندین کار دیگر (عناصر سطح سوم) تفکیک می شوند. ریز کردن کارها در هر سطح، بنا به نیاز یا تمایل یا تا آنجا که صلاح باشد به همین ترتیب به عناصر سطوح پائین تر ادامه می یابد و سرانجام در جایی که آنرا سطح فعالیت ها می نامند، خاتمه می یابد. مهمترین روشهای تجزیه کردن پروژه عبارتند از:
•    روش تجزیه کردن براساس مراحل
•    روش تجزیه کردن براساس موضوعات و کارهای اصلی و عمده
•    روش تجزیه کردن براساس سازمان ها و واحدهای سهیم در اجرای پروژه (کساییان زیارتی، 1385).
ممکن است که در گامهای مختلف کار برنامه ریزی و مهمتر از آنها در هنگام اجرای پروژه، با وضعیت هایی روبرو شود که برای اعمال نظارت درست و ثمربخش باید فعالیت های پروژه را بار دیگر مورد بررسی قرار داد. نتیجه این بررسی و اصلاح، به ادغام چند فعالیت با یکدیگر یا تجزیه یک کار به چند فعالیت دیگر منجر می شود. در تجزیه کارها و فعالیتهای پروژه و به بیان دیگر در تهیه نمودار کارهای پروژه می بایست به برآورد مدت و هزینه اجرایی هر فعالیت و همچنین تقدم و تاخر یا روابط میان آنها توجه ویژه ای داشت. در این گام، تنها فعالیتهای لازم برای تامین هدف های پروژه تشخیص داده می شود.
6-2 انواع روابط میان دو فعالیت
منظور از روابط یا بستگی میان دو فعالیت، تعریف قیود و الزامات ضروری میان شروع یا خاتمه یک فعالیت با شروع و خاتمه هریک از فعالیت های بعدی و هریک از فعالیت های قبلی آن است. روابط میان هر دو فعالیت از فعالیت های یک پروژه را می توان به چهار نوع به شرح زیر گروه بندی کرد.
رابطه فیزیکی: بستگی یا رابطه میان ماهیت، طبیعت یا فیزیک دو فعالیت است به گونه ای که اجرا یا شروع یکی از آنها قبل از خاتمه دیگری ممکن نیست. رابطه دو فعالیت پی کنی و پی ریزی و فعالیت های حفر کانال و لوله گذاری و مانند آنها را رابطه فیزیکی می نامند. اکثر روابط میان فعالیت ها در یک پروژه، بسته به موضوع و اندازه آن از نوع رابطه فیزیکی است در این نوع روابط، حجم هر فعالیت، کوچکترین  یا کمترین اندازه ممکن عملیاتی و اجرایی را دارد و به این ترتیب نمی توان آن را به چند فعالیت دیگر تقسیم کرد.
رابطه منطقی: گاهی دو فعالیت با هم بستگی یا رابطه فیزیکی ندارند. به عبارت دیگر، اجرای یکی از آن ها به خاتمه یا شروع دیگری بستگی ندارد اما منطقی است یا به صلاح و بهتر است که یکی از آنها پس از خاتمه دیگری اجرا شود. این بستگی را رابطه منطقی می نامند.
رابطه سازمانی: برخی از موارد، بخشنامه ها، آیین نامه ها و مقررات وضع شده از طرف مدیریت تراز اول سازمان مولد پروژه، موجب رعایت روابط خاصی میان دو فعالیت می شود. این نوع بستگی را رابطه سازمانی می نامند. رابطه سازمانی رابطه ای است که از نظر مدیریت سازمان منطقی است و عدم رعایت آن موجب نقض قوانین، مقررات و تعهدات مشخصی می گردد.
رابطه محدودیت منابع: در بسیاری از پروژه ها، محدودیت استفاده از منابع اجرایی، موجب می شود که فعالیتی بعد از خاتمه فعالیت دیگری اجرا شود. در حالی که میان آن دو هیچ گونه رابطه فیزیکی، منطقی یا سازمانی وجود ندارد. این نوع بستگی را که ناشی از نیاز دو فعالیت به منابع اجرایی خاصی با مقدار محدود می باشد رابطه ناشی از کمبود یا محدودیت استفاده از منابع می نامند (کولینز  و همکاران، 2017).
در تشخیص روابط میان فعالیت ها، تنها به دنبال روابط فیزیکی، روابط منطقی و روابط سازمانی (در صورت وجود روابط منطقی و سازمانی میان فعالیتهای پروژه) باید بود به بیان دیگر، در این مرحله از گام اول برنامه ریزی، فرض این است که در استفاده از منابع محدودیت وجود ندارد. یعنی هر مقدار منابع اعم از مهارتها و تخصصهای مختلف انسانی، ماشین آلات و تجهیزات، مواد مولد و مصالح وپول در هر زمانی که لازم باشد در اختیار است دلایل پذیرش چنین اصلی این است که:
•    در بسیاری از موارد، میان برنامه ریزی پروژه و اجرای آن، یک فاصله زمانی وجود دارد. در نتیجه برنامه ریز اطلاع دقیقی از منابع سازمان یا کم و کیف منابع در مواقع اجرای پروژه ندارد.
•    مقدار منابعی که مدیر پروژه به آنها نیاز دارد، در بسیاری موارد حتی تا قبل از اجرای پروژه، معین و مشخص نیست.
•    مقادیر یا تعداد منابعی که برای اجرای پروژه قبلا تعیین شده یا در اختیار سازمان پروژه قرار می گیرد در طول اجرای پروژه تغییر می کند بنابراین وقتی که مقادیر منابع مشخص یا ثابت نیست یا مرتبا تغییر می کند بهتر است که اساساً مقادیر آن محدود و معین تصور نشود. به بیان بهتر، مقادیر منابع تنها تا پایان کار ترسیم شبکه و زمان بندی آن (پایان گام سوم برنامه ریزی) نامحدود و نامعین فرض می شود.
•    افرادی که با سیستم برنامه ریزی و کنترل پروژه آشنایی کافی دارند می دانند که مدیر پروژه اساساً برای استفاده بهینه از منابع اجرایی پروژه، باید با انجام برنامه ریزی منابع و تصمیم گیریهای مقتضی در چگونگی استفاده از آنها مقادیر مورد نیاز را تعیین و مشخص نماید و انجام چنین کاری هم در این گام برنامه ریزی ممکن نیست (اسکات ، 2015).
بدین ترتیب، فرض استفاده نامحدود از منابع در انجام گامهای اول، دوم و سوم برنامه ریزی موجب می شود که شبکه پروژه به صورت مدلی درآید که در قید هیچ مقدار مشخصی از منابع نیست. بنابراین در هنگام اجرای پروژه و در هر زمانی که مقادیر منابع مورد نیاز پروژه، مشخص و یا محدود شود، این مقادیر جدید در مدل یا شبکه اولیه قرار داده می شود و تاثیرات محدود استفاده از منابع بر شکل شبکه و مدت اجرای پروژه بررسی می شود.
حال پس از تفکیک پروژه و تهیه فهرست فعالیت ها و بررسی روابط میان فعالیت ها و تهیه فهرست روابط فعالیت های پروژه با توجه به قوانین رسمی شکبه های مسیر بحرانی (یا همان سیستم برنامه ریزی و کنترل پروژه یا روش های تحلیل شبکه) شبکه مورد نظر رسم می شود.
2-7 تحلیل هزینه فایده پروژه های عمرانی
 تحلیل هزینه – فایده، ارائه یک طرح عملی برای اندازه گیری مطلوبیت طرح‌ها هم از نظر آثار آنها در طول زمان و هم از نظر دامنه آنها در مکان و سایر بخش های اقتصادی است. این امر مستلزم شناسایی هزینه ها و فواید مربوطه در زمینه های مورد بحث (مکان و زمان) خواهد بود. بنابراین ارزیابی بایستی با توجه به آمار و اطلاعات بدست آمده از هزینه ها و فواید انجام گیرد. ولی گاهاً و اکثراً دسترسی به چنین آمارهایی وجود ندارد. مسلماً یک تصمیم خوب و منطقی بایستی براساس داده‌های آماری مفید و قابل اعتماد استوار باشد.
چگونگی دستیابی به آمارها از طریق مطالعات بازار و به روش های مورد نیاز برای هر یک از آنها امکان پذیر می باشد. ولی برای تحلیل هزینه – فایده حداقل سه نکته اساسی در ابتدای تحلیل لازم و ضروری است :
•    تشخیص هزینه ها وفواید
•    کمی کردن هزینه ها وفواید تشخیص داده شده
•    مقایسه بین هزینه ها وفواید (اسچاوفلبرگر و هولم ، 2017)
برای بررسی یک طرح مسلماً در ابتدا تشخیص فایده‌ها و هزینه ها مهم است. چرا که اگر نتوان تمام فایده‌های یک طرح را تشخیص داد چگونه می‌توان سودآوری آنرا نیز بدست آورد. در مورد هزینه ها نیز همین مساله مطرح است. بعضی از طرح‌ها بویژه طرح‌های دولتی در این قسمت با مشکل روبرو هستند. معمولاً کالاهای خالص عمومی  مشکلی که دارند این است که نمی‌توان دامنه فواید آن را تشخیص داد و یا در بعضی طرح‌های بخش خصوصی هزینه های ایجاد شده بویژه هزینه های اجتماعی  آن قابل تشخیص است. عدم آگاهی از کلیه هزینه ها و یا فواید یک طرح مسلماً نمی‌تواند منجر به تصمیم گیری خوب و نهایتاً روش مناسب انتخاب طرح باشد. علاوه برتشخیص هزینه ها و فواید کمی کردن آنها نیز مهم است. بعضاً طرح‌هایی وجود دارند که بتوان موارد فایده ویا هزینه آنها را تشخیص داد ولی نمی‌توان قیمتی برای آنها تعیین کرد. این مساله منجر به تعیین قیمت نادرستی خواهد شد که در مقایسه تاثیر می گذارد. مساله وجود قیمت سایه ای ناشی از مشکلی است که در این قسمت تحلیل بوجود می آید (فینرتی ، 2013).
 برای تصمیم گیری بایستی مقایسه ای بین هزینه ها و درآمدها صورت پذیرد. این مقایسه مسلماً دیگر در زمان آینده نیست چرا که فرایند تصمیم گیری در زمان حال است. در اینحا فواید و هزینه هایی که تشخیص داده شده اند وکمی گردیده اند ارزشیابی می گردند به عبارت دیگر آنها تبدیل به ارزش حال شده و مقایسه می شوند. این ارزشیابی بوسیله تکنیک ارزش حال و مقایسه بین آنها بوسیله ارزش حال خالص صورت می پذیرد. (شهرزادی،1391)
8-2 اثر بخشی و کارایی در پروژه
در حالت کلی فعالیت های مدیریت پروژه را می توان در دو موضوع کلی دسته بندی کرد. نخست به جریان انداختن وجوه سرمایه گذاری در پروژه هایی که بیش از همه سود آور است که ارزیابی فنی اقتصادی یا به عبارتی امکان سنجی طرح را تشکیل می دهد و این موضوع همان اجرای پروژه های درست یا اثر بخشی است. موضوع دوم عبارت است از ایجاد سازمان مناسب برای اجرای پروژه ها و برپایی امکانات لازم برای انجام موفقیت آمیز پروژه است که به آن انجام درست پروژه یا کارایی می توان تعبیر نمود. بخشی از پیچیدگی  مدیریت پروژه ناشی از آمیختگی دو موضوع اثربخشی و کارایی بطور تفکیک ناپذیر است که عدم توجه کافی به هر یک می تواند نتایج ناگواری در کلیت پروژه ایجاد کند. پروژه را می توان با استفاده از دقیق ترین روش های ارزیابی فنی اقتصادی بر مبنای اطلاعات کامل انتخاب کرد (اثر بخشی) ولی اگر در مرحله اجرا به درستی سازماندهی و اداره نشود (کارایی) شکست در کسب نتایج مورد انتظار اجتناب ناپذیر است. عکس این مسئله هم صادق است بدین معنا که انتخاب سازمان و مکانیزم های اجرای پروژه هرقدر هم مناسب باشد ولی تصمیم گیری برای سرمایه گذاری در بعنوان اولین مرحله طرح بدرستی صورت نگرفته باشد نیز به همان نتایج نامطلوب مانند زیانهای سنگین و از دست رفتن فرصت ها منجر خواهدشد. (وزارت برنامه و بودجه ، 1365)
9-2 اثر بخشی و کارایی در طرح های زیربنایی توسعه
     به روال استاندارد و معمول، مرحله ارزیابی فنی اقتصادی طرح قبل از شروع اجرا باید کاملا دقیق و کارشناسانه انجام شده و تنها در صورت کسب اطمینان از سودآوری یا اثر بخشی مبادرت به اجرای پروژه شود ولی این موضوع در اجرای پروژه های زیر بنایی و صنایع مادر که غالبا تامین کننده نیازهای عمومی کشور مانند آب و برق و انرژی و حمل و نفل یا صنایع تامین کننده مواد اولیه صنعت مانند فولاد و پتروشیمی هستند نقش کم رنگ تری می یابد. مثلا انتخاب محل اجرای سدها و موقعت جغرافیایی آن از حیث صعوبت دسترسی به محل اجرا و یا در دسترس بودن سایر امکانات لازم تاثیر مستقیمی بر میزان سرمایه گذاری و سود آوری طرح دارد. به خصوص در کشورهای در حال توسعه که تصمیم گیرنده و سرمایه گذار اصلی طرح دولت و مقامات اجرایی کشور هستند، نقطه نظرات سیاسی و امنیتی یا دیدگاه های اجتماعی برای اولویت های توسعه ای مناطق مختلف دخالت زیادی در انتخاب محل اجرای پروژه، نحوه تامین سرمایه، روش اجرای طرح و سایر عوامل مهم و موثر بر مطالعات اولیه آن داشته و می تواند ارزیابی فنی اقتصادی طرح را بشدت تحت تاثیر قرار دهد.
     موضوع تحقیق حاضر بر نحوه اجرای طرح یا کارایی در مدیریت پروژه می پردازد. سازماندهی و اجرای درست پروژه ها منجر به کارایی در کسب نتایج دلخواه می شود. دستیابی به اهداف زمانبندی، هزینه و کیفیت در حوزه کاری تعریف شده همان کارایی در مدیریت پروژه است که در طول اجرای پروژه بایستی همواره مورد توجه قرار داشته باشد. با مدیریت صحیح می توان تا حدود زیادی از انحرافات زمانی و هزینه ای کاسته و بر کارایی پروژه افزود.     
10-2 ابعاد اصلی پروژه
     در دانش مدیریت پروژه ابعاد (شاخص های) اصلی یک طرح را زمان و هزینه و کیفیت می دانند که در حوزه محدوده کاری تعریف شده طرح در تعامل با یکدیگر هستند. این تعامل به گونه ایست که تغییر در هر یک از این ابعاد می تواند یک یا چند وجه دیگر  پروژه را تحت تاثیر قرار داده و آنها را جابجا می کند مثلا  کاهش یا افزایش در محدوده کاری طرح به سادگی زمان و هزینه کار را با خود تغییر می دهد و یا افزایش در کیفیت می تواند بر هزینه و زمان اجرای طرح تاثیر گذار باشد. نمودار این شاخص ها در طرح در شکل شماره (1-2) نشان داده شده است که در آن جای شاخص کیفیت و محدوده طرح بدلیل ماهیت نسبتا کیفی تر (شاخص های زمان و هزینه به نسبت کمی هستند) می توانند جایگزین یکدیگر شوند ولی شاخص کیفیت معمولا در راس این مثلث قرار گیرد:

 
شکل2-1: ابعاد اصلی یک پروژه (رامشینی، 1388)
این تحقیق به بررسی علل ایجاد انحراف در در دو بعد کمی پروژه یعنی زمان و هزینه در اجرای طرح های توسعه در صنعت نفت می پردازد. بررسی دلایل کاهش یا افزایش در ابعاد کیفی تر طرح ها یعنی محدوده و کیفیت می تواند موضوع تحقیق جامع دیگری قرار گیرد.
11-2 عوامل اصلی پروژه
     عوامل اصلی در اجرای پروژه به روش متداول سه عاملی شامل کارفرما، مشاور و پیمانکار هستند. این سه عامل در حین اجرای پروژه با یکدیگر در تعامل مستمر بوده و نمودار این عامل ها در طرح در شکل شماره (2-2) نشان داده شده است:
 
شکل2-2: نمودار عوامل اصلی اجرای پروژه (رامشینی، 1388)
     در این تحقیق دیدگاه های کارشناسان شاغل در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" که به عنوان پیمانکار درگیر پروژه های نفتی بوده اند در مورد دلایل ایجاد انحرافات زمانی و هزینه ای در طرح های توسعه صنعت نفت مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته اند.
2-12 تعریف هزینه
هزینه در ادبیات حسابداری به طرق زیر تعریف شده است.
1-    هزینه از دیدگاهی گسترده شامل تمامی اقلام بهای تمام شده منقضی شده است که قابل کسر کردن از درآمد فروش می باشد.
2-    هزینه ها عبارتند از کاهش ناخالص در داراییها یا افزایش ناخالص در بدهیها که بر اساس اصول پذیرفته شده حسابداری اندازه گیری شده و حاصل فعالیتهای انتفاعی موسسه می باشد.
3-    هزینه ها عبارتند از خروج یا مصرف داراییهای واحد انتفاعی یا ایجاد بدهیها (یا ترکیبی از هر دو) طی یک دوره مالی که از تحویل یا تولید کالاها، ارائه خدمات، یا سایر فعالیتهای اصلی و مستمر یا عملیات کانونی آن ناشی شده باشد.
تعریف اول، رویکرد سنتی درآمد فروش - هزینه را منعکس می کند. در تعریف دوم ارتباطی بین هزینه و خالص داراییهای ایجاد شده است اما اندازه گیری کماکان بر قواعد مربوط به درآمد فروش هزینه مبتنی می باشد. تعریف سوم انعکاسی قوی از رویکرد دارایی بدهی محسوب می شود اما در موارد عملی، شناخت هزینه کماکان بر رویکرد درآمد فروش هزینه مبتنی است و هزینه ها با درآمد فروش شناسایی شده مقابله می شود.
اصطلاح هزینه نظیر اصطلاح درآمد فروش مفهومی جاری است. بر اساس تعاریف ارائه شده بالا، هزینه ها معرف تغییرات مساعد در منابع واحد انتفاعی و در نتیجه کاهش سود است. اما تمامی تغییرات نامساعد در منابع، هزینه محسوب نمی شوند. بلکه هزینه ها عبارتند از بکارگیری یا مصرف کالاها و خدمات در فرایند تحصیل درآمد فروش. اقتصاددانان، نیروی کار، مواد و سرمایه ای را که به فرایند تولید کالاها و خدمات وارد می شوند اصطلاحاً عوامل تولید می نامند. از این دیدگاه هزینه ها عبارتند از انقضای عوامل تولید که بطور مستقیم یا غیر مستقیم به تولید و فروش محصولات واحد انتفاعی مربوط می باشند (شباهنگ، 1387).
چه اقلامی باید در هزینه ها منظور شوند:
چنانچه درآمد فروش به عنوان محصول واحد انتفاعی تعریف شود هزینه ها نیز شامل اقلامی است که برای ایجاد آن درآمد فروش واقع شده اند. بر اساس این تعاریف، منقضی شدن داراییها که به فرایند ارائه محصولات و خدمات به مشتریان مربوط نیست باید به عنوان زیان غیر عملیاتی طبقه بندی شود تمایزی که بین هزینه ها و اقلام کاهنده حقوق صاحبان سهام باید باشد این است که انقضای داراییها یا تعهدات مرتبط با مبادلات سرمایه ای نباید به عنوان هزینه طبقه بندی شود بلکه لازم است این اقلام به عنوان کاهش سرمایه یا اجزای متشکله آن تلقی گردند بنابراین می توان گفت که مصرف کالاها و خدمات برای تعریف هزینه ها کافی نیست بلکه لازم است هدف تحصیل درآمد فروش نیز مد نظر قرار گیرد، اگر چه ارتباط با درآمد فروش ممکن است کاملاً غیر مستقیم باشد. (شباهنگ، 1387)
2-13 اندازه گیری هزینه
اندازه گیری کالاها و خدماتی که در عملیات واحد انتفاعی مصرف می شود، معمولاً راه حل آسانی ندارد زیرا، هدف این اندازه گیریها به روشنی تعریف نشده است. اندازه گیریهای که در حال حاضر پذیرفته شده تلقی می شوند تا حدود زیادی به مفهوم سود بکار گرفته شده بستگی دارند. دلایل به نتیجه نرسیدن اغلب مسایل بحث انگیز مربوط به روشهای اندازه گیری نیز این است که اشخاص توصیه کننده روش های مختلف، هدفها یا مفاهیم متفاوتی از سود را مد نظر دارند که به روشنی بیان نشده است.
بر اساس نظر اشخاصی که هزینه ها را به عنوان کاهش در داراییهای خالص واحد انتفاعی تعریف می کنند، اندازه گیری منطقی مبتنی بر ارزش کالاها و خدمات هنگام بکارگیری در عملیات واحد انتفاعی است. از این دیدگاه هزینه ها انعکاسی از جنبه های نامساعد عملیات کسب درآمد و معرف مصرف منابع برای تحصیل درآمد فروش می باشد. از سوی دیگر اشخاصی که بر گزارش اطلاعات مرتبط با گردش وجوه نقد واحد انتفاعی تاکید دارند توصیه می کنند که هزینه ها بر مبنای مخارج نقدی گذشته، حال یا آینده اندازه گیری شوند. در هر یک از دیدگاههای مربوط به سود، به شرح بالا، مقصود اندازه گیری مبلغی است که می توان به دوره جاری نسبت داد و انتقال مبلغی است که معرف کالاها و خدمات قابل مصرف در دوره های آینده می باشد.
متداولترین روشهای اندازه گیری هزینه ها عبارتند از:
-    بهای تمام شده تاریخی
-    اندازه گیری های جاری مانند ارزشهای جایگزینی
-    هزینه از دست دادن فرصت معادل وجوه نقد جاری
2-14 شناخت هزینه
طبق مفاهیم نظری گزارشگری مالی ایران شناخت هزینه متضمن ملاحظه این امر است که آیا شواهد کافی مبنی بر وقوع کاهش در حقوق صاحبان سرمایه قبل از پایان دوره مورد گزارش وجود دارد یا خیر، اعمال احتیاط موجب می گردد که برای شناخت هزینه در مقایسه با شناخت درآمد، به شواهد وقوع و میزان اتکا پذیری اندازه گیری کمتری نیاز باشد. لازم است ارزیابی محتاطانه ای از شواهد مربوط به کاهش ارزش داراییها انجام شود. هرگاه علایمی دال بر کاهش ارزش مشاهده شود، یک بررسی جامع ضرورت می یابد. اگر ارزش یک دارایی کاهش یافته باشد، شناسایی تغییر در مبلغ ثبت شده دارایی که منجر به شناسایی یک هزینه می شود ضرورت می یابد با این حال اعمال احتیاط حذف داراییها یا درآمد ها را در مواردی که شواهد کافی مبنی بر وقوع و اتکا پذیری اندازه گیری وجود دارد و شناسایی بدهیها یا هزینه ها را هنگامی که شواهد موصوف وجود ندارد مجاز نمی شمرد. در غیر این صورت داراییها و درآمدها عمداً کمتر از واقع و بدهیها و هزینه ها عمداً بیشتر از واقع نمایش می یابد.
هزینه، زمانی و تا میزانی شناسایی می شود که داراییهای قبلاً شناسایی شده کاهش یافته یا حذف شده یا حائز شرایط ادامه شناخت به عنوان دارایی نباشد.
بدون این که افزایش در سایر داراییها یا کاهش در بدهیها رخ دهد، هزینه همچنین در صورت ایجاد یا افزایش یک بدهی بدون افزایش معادل در داراییهای شناسایی شده شناسایی می شود.
فرایندی که معمولاً تحت عنوان «تطابق درآمد هزینه» از آن یاد می شود در کنار سایر فرایندها یکی از ابزارهای حصول اطمینان از این امر است که در مواردی که شواهد کافی مبنی بر اینکه مخارجی منجر به دستیابی به منافع آتی شده وجود داد، یک دارایی شناسایی شود. و در دوره مصرف یا انقضای این منافع هزینه شناسایی گردد. تطابق بدین معناست که مخارجی که مستقیماً با ایجاد درآمدهای مشخص مرتبط است به جای شناسایی به عنوان هزینه در دوره وقوع در همان دوره ای شناسایی شود که این درآمدها شناسایی می شود.
در مواردی که انجام مخارج منجر به منافعی گردد که طی چند دوره مالی حاصل می شود و ارتباط این مخارج با ایجاد درآمدهای مشخص را تنها بتوان به طور کلی یا غیر مستقیم تعیین کرد و به علاوه ارزش دارایی را در پایان هر دوره نتوان به طور مستقیم و با قابلیت اتکای کافی تعیین کرد آنگاه فرض معقول آن است که دارایی طی عمر مورد انتظار آن به طور سیستماتیک کاهش می یابد در چنین شرایطی، دارایی پس از شناسایی بر مبنای سیستماتیک طی دوره هایی که منافع آن حاصل میشود مستهلک می گردد. این فرایند جزء روشهای مورد قبولی است که در برخود با ابهام اتخاذ میشود. همان طور که قبلاً بیان شد، قطعیت اندازه گیری برای شناخت یک عنصر ضرورت ندارد و مشروط به این که فرایند موصوف منجر به برآوردی معقول از دارایی و هزینه گردد، دارایی و هزینه استهلاک آن بر مبنای مورد اشاره شناسایی می شود. با این حال بررسی ادواری مبلغ شناسایی شده دارایی لازم است تا اطمینان حاصل شود که شواهد کافی مبنی بر دریافت منافع اقتصادی آتی به میزانی که کمتر از مبلغ شناسایی شده نباشد وجود دارد.
هر گاه نتوان بین مخارج انجام شده و ایجاد درآمدهای مشخص در آینده ارتباط موجهی برقرار نمود، مخارج مزبور باید در دوره وقوع به عنوان هزینه شناسایی شود. این گونه مخارج شامل مبالغی است که به انتظار منافع آتی خرج شده لیکن رابطه آنها با این منافع در حدی دچار ابهام است که شناسایی یک دارایی را مجاز نمی شمرد. از جمله این مخارج می توان از برخی مخارج تحقیق و توسعه نام برد.
2-15 مدیریت راهبردی هزینه و مدیریت سنتی هزینه
ریشه های مدیریت سنتی هزینه به زمانی باز می گردد که کانون توجه به کل زنجیره ارزش معطوف نبود. مدیریت سنتی هزینه در محیط کسب و کاری نه چندان چالشی و نه چندان پایدار، توسعه پیدا کرد که در آن تولید عامل اصلی رقابت محسوب می شد. وظیفه اصلی سیستم های هزینه ای ثبت و گزارش دهی فعالیت های گذشته با توجه به هزینه و سود (در قالب گزارش های دوره ای) بود( برلینر و بریمسون ، 1988).
مطالعات بسیاری وجود دارد که نشان می دهد سیستم های سنتی مدیریت هزینه برای نیازمندی های محیط کسب و کار امروز ناکافی هستند. بر اساس نوشته جانسون و کاپلان  (1991) سیستم های مدیریت سنتی هزینه عمدتا بر هزینه های کوتاه مدت تمرکز دارند. برای کاهش اثرگذاری این هزینه ها، سیستم های مدیریت هزینه هرچه بیشتر باید به هزینه های بلند مدت محصول متمرکز شوند. هزینه های بلند مدت محصول هزینه های طراحی، توسعه و مهندسی، همچنین هزینه هایی که از حوزه های خارج از شرکت نشات می گیرند (بازاریابی، توزیع، هزینه های خدمات) به علاوه هزینه های ثابت که با خروجی تولید مرتبط هستند، شامل می شود.
امروزه، اهمیت نسبت نیروی کار مستقیم و سربار تغییر کرده است و موضوع این گونه مطرح می شود که نه تنها سربار قسمتی فزاینده از هزینه کل را تشکیل می دهد، بلکه اکنون سربار تولید بیانگر چیزی در حدود یک سوم کل هزینه های ساخت در هر شرکت نوعی است؛ به علاوه سربار اداری (هزینه های فروش، عمومی و اداری) که بالغ بر 30 تا 50 درصد از کل هزینه های تولید است( الکلتی ، 2006).
سیستم های مدیریت هزینه باید تاثیری راهبردی بر هزینه ها داشته باشند. عموما بیشتر سیستم های هزینه بر مرحله تولید از چرخه عمر محصول متمرکز شده اند( تاتیکوندا ، 1994). سیستم های هزینه استاندارد نخستین مثال ها از این نوع سیستم های هزینه هستند که توجه خود را بر فرآیند های تولید تمرکز می کنند.
سازمان ها در حال حاضر دریافته اند که باید بتوانند همگام با محیط متغیری که پیش رو دارند، حرکت کنند. در چنین وضعیتی سازمان ها تولد رویکرد جدیدی از حسابداری را شاهد بوده اند که عبارت از «مدیریت راهبردی هزینه» است. برای تعریف این رویکرد ابتدا باید به ریشه های مفهومی آن در حسابداری و مدیریت بازگشت. اصطلاح «مدیریت هزینه» غالبا به اشتباه تعریف شده است. این موضوع بعید به نظر نمی رسد؛ زیرا «مدیریت هزینه» از دو مفهوم تشکیل شده است؛ «حسابداری بهای تمام شده» و «حسابداری مدیریت»، که خود بارها در معرض تفسیر نادرست قرار داشته اند( هانسن و موون ، 2000).
مدیریت هزینه هم مفهوم حسابداری بهای تمام شده و هم مفهوم حسابداری مدیریت را در بر می گیرد. حسابداری بهای تمام شده حوزه ای از حسابداری است که اطلاعات مرتبط با مقدار ارزش چیزهای مختلف را ثبت، اندازه گیری و گزارش می کند؛ اما حسابداری مدیریت، مباحثی هم چون تحلیل سر به سر، مقادیر سفارش اقتصادی و محاسبه تغییرات میان هزینه های واقعی و هزینه های استاندارد را شامل می شود( کوپر و رجین، 1997).
مدیریت هزینه فراتر از تمام  این ها، به استفاده از اطلاعات هزینه برای تصمیم گیری می پردازد. در محیط کسب و کار امروز، مدیریت هزینه برای بسیاری از سازمان ها به مهارتی حیاتی برای بقا تبدیل شده است؛ اما اینکه به سادگی هزینه ها را کاهش داد، کافی نیست، بلکه به جای آن هزینه ها باید به طور راهبردی مدیریت شوند( کوپر و رجین، 1997).
مدیریت راهبردی هزینه حوزه تمرکزی وسیعی دارد. این حوزه به کاهش مستمر هزینه ها و کنترل هزینه ها محدود نمی شود، بلکه فراتر از آن به استفاده مدیریت از اطلاعات هزینه برای تصمیم گیری باز می گردد. همچنین، مدیریت راهبردی هزینه به استفاده از فنون مدیریت هزینه برای تصمیم گیری باز می گردد. همچنین، مدیریت راهبردی هزینه به استفاده از فنون مدیریت هزینه که موقعیت راهبردی هر شرکت را بهبود می بخشد و هم زمان هزینه ها را کاهش می دهد، محدود نیست زیرا هزینه یگانه عامل مهم در توفیق شرکت نیست، بلکه ارزش و درآمد نیز عواملی حیاتی در موفقیت شرکت ها به شمار می روند( مک نایر و همکاران ، 2000).
مدیریت راهبردی هزینه بر کاهش هزینه به شیوه سنتی متمرکز نمی شود، بلکه لازمه آن حذف هزینه های غیر ضروری است. هنگامی که شرکت ها هزینه ها به شکل تصادفی قطع و حذف می کنند، در حقیقت، رشد و توسعه خود را به تاخیر انداخته اند.این فرایند می تواند به وجود آورنده تعارض داخلی عمده ای باشد به ارتباط با مشتریان آسیب وارد کند و خطر دست نیافتن به اهداف راهبردی کسب و کار را افزایش دهد ( الکلتی ، 2006).
علاوه بر این مدیریت راهبردی هزینه اثربخش باید به شرکت در ایجاد و شناسایی راهبردهای برتر کمک کند که به خلق مزیت رقابتی پایدار منجر می شود.مزیت رقابتی عبارت است از خلق ارزشی بیشتر برای مشتری در ازای هزینه یکسان یا پایین تر از آنچه رقبا پیشنهاد می کنند یا خلق ارزشی یکسان در ازای هزینه ای پایین تر از آنچه رقبا عرضه می کنند.ارزش مشتری عبارت است از تفاوت میان آنچه هر مشتری دریافت می کند و آنچه از دست می دهد( انصاری و همکاران، 1997).
2-16 مدیریت استراتژی و مدیریت هزینه استراتژیک
مدیریت راهبردی اثربخش، نقش مهمی در موفقیت شرکت یا سازمان دارد. افزایش سطح رقابت در عرصه بین المللی، فناوری های جدید و تغییر در فرآیند کسب و کار موجب شده تا مدیریت هزینه پویایی و اهمیت بیشتری نسبت به قبل پیدا کند. مدیران  باید همیشه نگرش رقابتی داشته باشند و برای این منظور وجود استراتژی رقابتی در شرکت ضروری است.
نگرش استراتژیک باعث می شود مدیر به پیش بینی تغییرات بپردازد و محصولات و فرآیند تولید آنها براساس تغییرات پیش بینی شده در تقاضا و نیازهای مشتریان طراحی شوند. در چنین محیطی انعطاف پذیری اهمیت دارد. با توجه به تقاضای روز افزون برای استفاده از مفاهیم جدید مدیریتی (نظیر تجارت الکترونیک، سرعت و انعطاف پذیری تولید) توانایی شرکت برای انجام تغییرات سریع و همگامی با پیشرفت ها از اهمیت بسزایی برخوردار کرده است. چرخه عمر محصول از زمان معرفی محصول جدید تا خروج آن از بازار بسیار کوتاه خواهد شد. دیگر موفقیت های کوتاه مدت ضامن تداوم فعالیت موفق شرکت در آینده نخواهد بود.
تاکید بر استراتژی، مستلزم فکر خلاق و نگرشی یکپارچه است. منظور از نگرش یکپارچه یعنی توانایی برای شناسایی و حل مشکلات از چندین بعد با کمک پرسنل چندمهارته که خود را مسئول تنها یک کار نمی دانند. در این نگرش بجای اینکه مشکل در قالب یک وظیفه قرار گیرد (مثلا مشکل تولید، مشکل بازاریابی، یا مشکل تامین مالی و حسابداری و ...) یک گروه چند وظیفه ای با استفاده از رویکرد یکپارچه و ترکیب مهارت های گوناگون بصورت همزمان سعی در برطرف نمودن مشکلات می کنند. چنین رویکرد یکپارچه ای در یک محیط رقابتی و پویا ضروری است. تمرکز شرکت بر پاسخ گویی و جلب رضایت مشتری نیازمند آن است که تمام پرسنل و منابع شرکت در جهت برآورده ساختن این هدف گام بردارند. از آنجا که بطور روزافزون اهمیت مباحث استراتژیک، برای مدیران بیشتر می شود، مدیریت هزینه نیز از یک نقش سنتی (تعیین بهای تمام شده محصولات و کنترل عملیات) بیرون آمده و تاکید خود را بر مدیریت بهای تمام شده استراتژیک قرار داده است. بنابراین، مدیریت هزینه استراتژیک عبارت است از تهیه اطلاعات مدیریت هزینه به منظور تسهیل در انجام اولین و اصلی ترین وظیفه مدیر یعنی مدیریت استراتژیک (نیکبخت و دیانتی، 1390).
2-17 هزینه یابی هدف
هزینه یابی هدف تعاریف متعددی دارد اما تمامی آن ها بر کاهش هزینه ها تاکید دارند. هورواث  با در نظر گرفتن کل طول عمر محصول، هزینه یابی هدف را اینگونه تعریف می کند. هزینه یابی هدف هر مجموعه روش های مدیریتی و ابزارهایی است برای هدایت هزینه ها، تعیین اهداف فعالیت ها، طراحی و برنامه ریزی محصول جدید، تامین کنترل های اولیه برای مرحله های بعدی عملیات و حصول اطمینان از اینکه این محصولات به اهداف سودآوری تعیین شده در طول عمر خود خواهند رسید(هورواث، 1993).
مزیت مشتری عبارت است از تفاوت میان آنچه هر مشتری دریافت می کند و آنچه از دست می دهد هزینه ای پایین تر از آنچه رقبا عرضه می کنند. کوپر و اسلاگمولدر با تاکید بر منظرهای هزینه، کیفیت و عملکرد هزینه یابی هدف را به این صورت تعریف کرده اند: هزینه یابی هدف رویکردی ساختار یافته برای تعیین هزینه در طول عمر محصول است.به طوری که تعیین کند محصول مد نظر با چه شاخص های عملکردی و کیفیت باید تولید شود تا در هنگام فروش با قیمت پیش بینی شده به میزان سود دلخواه در طول عمر خود دست یابد( انصاری و آقایی، 1383).
روش سنتی برنامه ریزی سود که بسیاری از شرکت ها استفاده می کنند، روش جمع هزینه نام دارد. این روش، در ابتدا هزینه های تولید را برآورد می کند؛ سپس سود لازم را برای بدست آوردن قیمت به آن می افزاید. اگر بازار برای پرداخت این قیمت رغبتی نشان ندهد، شرکت سعی می کند راه های کاهش قیمت را پیدا کند. هزینه یابی هدف، از قیمت بازار و سود مورد نیاز شروع و هزینه مجاز محصول را تعیین می کند. طراحی محصول و فرآیند برای کاهش هزینه محصول تا هزینه مجاز انجام می شود( انصاری و آقایی، 1383).
مثلث بقا سه محور دارد که هر محور از آن معرف یکی از ابعاد مهم محصول است که عبارتند از بهای تمام شده؛ قیمت فروش؛ کیفیت و کارکرد. فقط محصولاتی که در جهت ارزش های این سه بعد بیان کننده ارزش برای مشتری باشند، شانس موفقیت دارند. برای هر یک از این سه بعد دامنه ای تعیین می شود که با مشخص کردن حداقل و حداکثر ارزش ها از دیدگاه مشتری، این دامنه تعریف می شود. منطقه ای که از اتصال نقاط حداکثر و حداقل ارزش ها برای هریک از دابعاد مذکور تعیین می شوند، به اصطلاح منطقه بقا می نامند. اگر منطقه بقای محصول وسیع باشد، انتخاب راهبرد پیش گامی هزینه و تمایز محصول موفقیت آمیز است. منطقه بقا وقتی وسیع است که اختلاف بین حداقل و حداکثر ارزش در هریک از ابعاد محصول وسیع باشد. وقتی موسسات بدون اتلاف رقابت می کنند، منطقه بقا خیلی تنگ می شود و تولید محصولی متمایز در زمان طولانی تر امکان ندارد( حجازی و البدوی، 1384).
فرایند هزینه یابی هدف به سه مرحله عمده تقسیم می شود: اولین بخش هزینه مجاز هر محصول را معرفی می-کند؛ این هزینه ای است که محصول جدید باید با این قیمت ساخته شود تا حاشیه سود هدف آن با فروش محصول با قیمت فروش هدف تحصیل شود. دومین بخش، هزینه هدف سطح محصول را معرفی می کند که فقط در صورتی که طراحان محصول خلاقیت و تلاش چشمگیری به کار برند، دست یافتنی است. سومین بخش هزینه های هدف سطح قطعات است. از قطعه سازان و تامین کنندگان بنگاه اقتصادی انتظار می رود که راه حل هایی را برای انتقال قطعات به هزینه های هدف خود با تحصیل بازده های مناسب خود را پیدا کنند( انصاری و آقایی، 1383).
ﻫﺰﻳﻨﻪﻳﺎﺑﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻫﺪف ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از روشﻫﺎی ﻣﺘﻨﻮع ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺪفﻫﺎی‬ راﻫﺒﺮدی و ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺳﻮدآوری واﺣﺪ ﺗﺠﺎری ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻫﺰﻳﻨﻪﻳﺎﺑﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻫﺪف، ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ زﻧﺠﻴﺮه ارزش‬ ﻳﻚ واﺣﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪی را، ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻠﻴﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻮﺟﻮد در آن، ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﻴﺎزﻫﺎی‬ ﻣﺸﺘﺮی ﺑﭙﺮدازد و آن را در ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺤﺼﻮل وارد ﻛﻨﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺤﺼﻮل دﻟﺨﻮاه ﻣﺸﺘﺮی را ﺑﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ او ﺗﻮﻟﻴﺪ و‬ ﺑﻪ ﺑﺎزار اراﺋﻪ ﻛﻨﺪ. و اﻣﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ، ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﻄﻖ و روﻳﻜﺮدی اﺳﺖ ﻛﻪ در آن، ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﺧﻲ روشﻫﺎ، ﺳﻌﻲ ﻣﻲﺷﻮد،‬ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ارزش ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﻳﺠﺎد ﺷﻮد. ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ از ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺎﻻ ﺑﺮ ﻣﻲآﻳﺪ، ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ‬ ﻣﻌﻨﺎی ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺪف آن، اﻳﺠﺎد ارزش ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺟﺎﻳﻲ ﺻﺮف‬ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺪ ارزش ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﺰﻳﻨﻪﻳﺎﺑﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻫﺪف ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻲ از روشﻫﺎی ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ (اعتمادی و زارعی، 1384).

2-18 هزینه یابی بر مبنای فعالیت
یکی از ابزارهای مدیریتی برای ایجاد توانایی در تعیین هزینه های واقعی در ارتباط با تولید هر محصول یا خدمت فن «هزینه یابی فعالیت»  است که کوپر  و کاپلان  و همکار آنان جانسون  به وجود آوردند. هزینه یابی بر مبنای فعالیت  صاحبان کار و فرآیند را به سمت شناسایی و ردیابی هزینه های مستقیم و غیر مستقیم و تخصیص دقیق آن ها به فعالیت هایی که در فرآیند تولید محصول یا خدمتی نقش دارند، هدایت می کند. این فن هنگامی شکل گرفت که مدیران متوجه شدند اطلاعات حسابداری سنتی که به صورت دفتر کل تهیه می شد، برای ارزیابی اثربخشی تصمیماتی که به تخصیص منابع مربوط است، دیگر مفید نیست، بلکه فقط برای حسابرسان و دیگر افراد خارج سازمان که به دنبال پاسخ گویی مالی خود بودند، رضایت بخش است. در سال 1988 کوپر و کاپلان بیان کردند که یکی از مشکلات جدی سازمان ها، در روش سنتی تخصیص هزینه های غیرمستقیم (سربار) است. نزدیک تر شدن به قرن 21، به علت پیچیده تر شدن فرآیند تولید محصولات و خدمات، بخش اعظم هزینه ها را متوجه هزینه های سربار میکرد. بنابراین دیگر امکان نداشت که هزینه های سربار را همچون گذشته به شکل یکنواخت و گاهی اختیاری روی همه محصولات یا خدمات سرشکن کرد (عزیزی، 1382).
تخصیص غلط هزینه های سربار می تواند باعث اشتباه در تخمین های هزینه ای تولید شود؛ در نتیجه، مدیران را دچار تصمیم گیری های نادرست کند. کوپر و کاپلان شیوه هزینه یابی بر مبنای فعالیت موسوم به ABC را جایگزینی برای سیستم های سنتی حسابداری معرفی کردند. بر اساس روش ABC، فرآیند تولید محصول یا خدمت به صورت مجموعه ای از فعالیت ها دیده می شود. منابعی که این فعالیت ها مصرف می کنند، تعیین می-شود و سپس، فعالیت ها به محصولات، خدمات و مشتریان تخصیص داده می شوند. هنگامی که رابطه بین فعالیت و محصول یا خدمت یا مشتری به دست آمد، آنگاه می توان هزینه های غیر مستقیم (سربار) را به درستی به آن محصولات، خدمات یا مشتریان تخصیص داد. به بیان ساده تر، ابتدا باید دانست که چه فعالیت-هایی باید برای تولید هر محصول یا خدمت انجام شود؛ سپس، هزینه های آن محصول یا خدمت محاسبه شود. پیش از ایجاد مفاهیم هزینه یابی فعالیت، هنگامی که هزینه های هر محصول یا خدمت بر اساس هزینه های مستقیم (هزینه مواد و دستمزد) محاسبه می شد، هزینه های غیرمستقیم به شکل یکنواخت روی همه محصولات یا خدمان سرشکن می شد و به این ترتیب، کل هزینه های تولید محصولات یا خدمات محاسبه می شد. اما با افزایش شکاف بین نسبت هزینه های مستقیم و غیرمستقیم، این شیوه محاسبه هزینه ها و تولید نیز کارایی خود را از دست داد (گودرزی و رمضانپور نامقی، 1389).
برای اجرای هزینه یابی بر مبنای فعالیت، دو رویکرد موجود است؛ در رویکرد اول، بخش حسابداری، هزینه-یابی بر مبنای فعالیت ABC را می توان با جمع آوری و محاسبه مستقیم هزینه ها توسط ابزارABC  انجام داد. رویکرد دوم که مبتنی بر «مدل سازی فعالیت های» سازمان و تخصیص هزینه ها به آن فعالیت است، برای مدیران اثرگذارتر خواهد بود؛ زیرا به آنان اجازه می دهد تا هزینه های فعالیت های خود را توسط تهیه مدل های معنادار فعالیت های سازمان و تهیه جزئیات ارتباطات بین این فعالیت ها آغاز کنند؛ روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت، منابع مصرفی را به فعالیت های در حال عمل در سازمان مرتبط می سازد و سپس، بین این فعالیت ها و محصولات و خدمات تولید شده ارتباط مستقیم برقرار می گرداند (گودرزی و رمضانپور نامقی، 1389).
روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت عوامل کمی (محرک های هزینه یا عناصر هزینه ساز ) را در مرکز توجه خود قرار می دهد؛ یعنی عواملی که هر سازمان را متحمل هزینه می سازد. به عبارت دیگر، این روش عواملی را که باعث تخصیص هزینه ها از حسابی به حساب دیگر می شود، در نظر می گیرد. هنگامی که این عوامل شناسایی شدند، روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) از اطلاعات هزینه ای سنتی برای تعیین اثر وقوع هر یک از آن عوامل استفاده می کند. سناریوها با هر یک از عناصر هزینه ساز ارزیابی شوند (گودرزی و رمضانپور نامقی، 1389).
«فعالیت ها»، «اقلام هزینه» را تولید می کنند و برای این کار از «منابع» مصرف می کنند. برای تعیین هزینه هر فعالیت، منابعی را که فعالیت مزبور از آن ها استفاده می کند، باید شناسایی کرد. مسئله مهم روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت این است که منابعی که در ارتباط با هر فعالیت  شناسایی می شوند، مانند زمانی که خریدار برای ارزیابی فروشندگان صرف می کند، در دفتر کل به عنوان هزینه ثبت نمی شود. منابعی که در دفتر کل شناسایی می شوند، فقط به حقوق دستمزد واحد خرید محدود می شود (گودرزی و رمضانپور نامقی، 1389).
2-19 هزینه  یابی کایزن
راهبرد کایزن، مهم ترین مفهوم در مدیریت ژاپنی و رمز موفقیت رقابتی این کشور است. کایزن به معنای تغییر و بهبود مستمر و مداوم، توام با مشارکت همه افراد در شرکت یا سازمان (مدیریت ارشد، مدیران و کارگران) به کار گرفته می شود. در ژاپن، برای ایجاد آگاهی به کایزن در بین مدیران و کارگران، روش های بسیاری به کار گرفته شده است. کایزن  وظیفه ای همگانی است. کایزن راز ادراک تفاوت های موجود میان روش های مدیریتی در ژاپن و غرب است. اساس راهبرد کایزن، وقوف و تاکید بر این نکته است که اگر قرار باشد شرکتی پایدار بماند و سود کسب کند، در وهله اول باید در صدد کسب رضایت مشتری و تحقق نیاز های او برآید. بنابراین، ایجاد بهبود در زمینه هایی هم چون کیفیت، هزینه و برنامه ریزی (میزان تولید و زمان تحویل) به عاملی اساسی  و عمده تبدیل می شود و کایزن راهبرد بهبود بر اساس نیازها و درخواست های مشتری است. در کایزن، فرض بر این است که تمام فعالیت ها باید به افزایش میزان رضایت مشتری منجر شود( حجازی و البدوی، 1384).
«هزینه یابی کایزن»، یعنی حفظ سطوح هزینه فعلی برای تولید محصولات در جریان ساخت و اجرای کار نظام مند برای کاهش هزینه ها تا سطح مطلوب( گودرزی و رمضانپور نامقی، 1389) .
دو نوع هزینه یابی کایزن وجود دارد:
1-  فعالیت های هزینه یابی کایزن در کارخانه یا قسمت مشخص که برای هر کار انجام خواهد شد.
2-  فعالیت های هزینه یابی کایزن برای محصول مشخص که به عنوان طرح های مشخص، با تاکید بر « تجزیه و تحلیل ارزش» انجام می گیرند( گودرزی و رمضانپور نامقی، 1389) .  
هدف اصلی هزینه یابی کایزن، پیگیری سرسختانه فعالیت های کاهش هزینه در تمام مراحل ساخت، به منظور کمک به حداقل رساندن فاصله بین اهداف سود (سود مطرح شده در بودجه) و سود تخمینی است. این رویکرد هم از نظر مفهومی و هم از نظر روش اجرا با مدیریت هزینه که در سیستم هزینه یابی استاندارد اعمال می شود، متفاوت است (گودرزی و رمضانپور نامقی، 1389).
هزینه یابی کایزن در شرکت های خودروسازی ژاپنی، خارج از سیستم هزینه یابی استاندارد، به عنوان بخشی از سیستم هزینه اجرا می شود. از نظر وجودی، هزینه واقعی هر اتومبیل، در آخرین دوره بودجه، هزینه کایزنی است که باید در دوره های بعد، به منظور رسیدن به سود هدف کاهش یابد. اعمال هزینه یابی کایزن دو نوع است؛ یکی، شامل اعمال اجرای کارایی واقعی کایزن است، در زمانی که تفاوت بین هزینه واقعی و هزینه هدف بعد از محصول جدید و بعد از سه ماه زیاد باشد و دیگری، شامل اعمال متوالی اجرای هر دوره برای کاهش تفاوت بین سود تخمینی و هدف است.
موضوع دوم هزینه یابی کایزن، رسیدن به اهداف کاهش هزینه برای هر بخش به سبب طرح سود کوتاه مدت است. روش های دیگری به دلیل تفاوت بین هزینه های متنوع و ثابت ایجاد شده است؛ برای مثال، کاهش انواع هزینه های مواد مستقیم، پوشش انرژی و حقوق کارکنان با انجام هزینه یابی کایزن در هر واحد انجام می-شود(گودرزی و رمضانپور نامقی، 1389).
  هزینه یابی کایزن در مقایسه با هزینه یابی استاندارد در بسیاری از موضوعات به کاهش بیشتر در هزینه ها کمک می کند. در نتیجه، ممکن است برای کارکنان و مدیران با فشار روانی همراه و مسئله ساز باشد. سیستم هزینه یابی کایزن با گام های آن در سه بخش زیر تشریح می شود:
1-  آماده سازی و تهیه بودجه و تعیین مقدار هدف برای کاهش هزینه؛
2- فعالیت های کایزن با تمرکز بر کارخانه؛
3- اندازه گیری و تجزیه و تحلیل فاصله بین اهداف هزینه و هزینه های واقعی ( گودرزی و رمضانپور نامقی، 1389) .  
2-20 هزینه یابی چرخه عمر
دوره عمر از مفاهیم مطرحی است که از دیدگاه های مختلف مانند دیدگاه بازاریابی، تولیدکنندگان، مشتریان و اجتماع بررسی می شود. دوره عمر محصول عبارت است از فاصله زمانی بین طراحی تا عرضه محصول جدید به بازار و توقف تولید آن به دلیل نبود تقاضای کافی برای آن در بازار. بنابراین چرخه عمر محصول تمام فعالیت های لازم از طراحی محصول و خرید مواد اولیه برای ساخت آن تا تحویل محصول ساخته شده و ارائه خدمات پس از فروش را در بر می گیرد ( امری اسرمی، 1384).
هزینه یابی چرخه عمر محصول یکی از فنون مدیریت هزینه است که برای شناسایی و هدایت هزینه محصولات در طول چرخه عمر محصول استفاده می شود. منظور اصلی از هزینه یابی چرخه عمر محصول این است که باید قبل از ایجاد و تعهد هزینه های ظرفیت، آن را کنترل یا حذف کرد و این کار را نمی توان بعد از ایجاد هزینه های ظرفیت و در طی فرایند اجرای عملیات تولید انجام داد ( ماهر ، 1994).
هزینه یابی چرخه عمر، باید به همراه روش های مفید طراحی، استفاده شود. برخلاف انتظار هزینه یابی چرخه عمر و سایر فنون اندازه گیری عملکر فقط می تواند راهنما و نشان دهنده راه های بهبود باشند و نمی توانند به خودی خود چیزی را اصلاح و بهبود بخشند. هزینه های طول چرخه عمر محصول اغلب به سه گروه زیر تقسیم می شوند:
1- هزینه های مراحل قبل از ساخت شامل هزینه های پژوهش و توسعه، هزینه های طراحی، نمونه سازی، آزمایش و ایجاد کیفیت در محصولات
2- هزینه های ساخت محصول، شامل هزینه های مستقیم و غیر مستقیم ساخت محصولات
3- هزینه های مراحل بعد از ساخت شامل هزینه های فروش، بازاریابی، توزیع بسته ای، حمل، نمونه های رایگان، تبلیغات، خدمات پس از فروش و تضمین عملکرد محصولات ( امری اسرمی، 1384).
2-21 انواع هزینه
یکی از طبقه بندی های مهم هزینه ها مبتنی بر تحلیل تغییر در هزینه ها بواسطه تغییر در حجم فعالیت شرکت است. مقصود از فعالیت مقیاس یا اندازه بازده تولید محصولات یا ارائه خدمات است. بر این مبنا هزینه ها را به سه طبقه ثابت، متغیر و نیمه متغیر تقسیم میکنند.

1- هزینه های ثابت  
هزینه های ثابت، هزینه هایی هستند که با افزایش یا کاهش فعالیتها در کل ثابت خواهند ماند این نوع
هزینه ها ذاتاً ثابت نمی باشند بلکه ویژگی ثابت بودن را از طریق خط مشی های اتخاذ شده توسط مدیریت تحصیل می کنند. معهذا هنگامی که تصمیمات مدیریرت موجب ایجاد برخی هزینه های ثابت می گردد. تصمیمات دیگر آنها می تواند شرایط را دگرگون سازد و یک قلم هزینه ثابت را هم از لحاظ طبقه بندی و هم از لحاظ مبلغ تغییر دهد. بعبارت دیگر هزینه هایی که بعنوان هزینه ثابت طبقه بندی می شوند
نمی توانند قطعاً ثابت باقی بمانند میزان هزینه های ثابت صرفاً تا زمانی ثابت می مانند که شرایط مربوط تغییر نکند. در بلند مدت کلیه هزینه ها متغیر هستند.
2- هزینه های متغیر
هزینه های متغیر، هزینه هایی هستند که انتظار می رود متناسب با افزایش در حجم فعالیت افزایش و به تناسب کاهش در حجم فعالیت، کاهش یابند. به منظور برآورد هزینه های متغیر (متغیر وابسته) در سطوح مشخصی از فعالیتها، لازمست شاخصی مانند ساعات کار مستقیم، ساعات کار ماشین یا هزینه دستمزد مستقیم برای فعالیت انتخاب شود. بدین ترتیب ضریب تغییر پذیری هر واحد فعالیت تعیین می گردد. در صورت تغییر شرایط ماهیت هزینه های متغیر و نحوه استفاده از آنها ممکن است تغییر کند. از این رو هزینه های متغیر مستلزم بررسی مداوم می باشد. به نحویکه بتوان در فواصل زمانی معین تجدید نظرهای لازم را در آنها بعمل آورد.
3- هزینه های نیمه متغیر
هزینه های نیمه متغیر، هزینه ای است که دارای دو ویژگی ثابت و متغیر باشد. دلایل ویژگی نیمه متغیر بودن برخی هزینه ها به شرح زیر می باشد:
-    نیاز به داشتن حداقل امکانات یا استفاده از حداقل ملزومات یا خدمات به منظور آمادگی برای ادامه فعالیت علاوه بر این حداقل هزینه که ثابت می باشد سایر هزینه های اضافی با تغییر در حجم فعالیتها تغییر می کنند.
-    طبقه بندی های حسابداری بر مبنای اهداف هزینه معمولاً موجب طبقه بندی اقلام ثابت و متغیر
می گردد.
-    عوامل تولید به اجزاء کوچک بی شماری قابل تفکیک است. هنگامیکه چنین هزینه های در مقابل حجم فعالیت مربوط ترسیم میکردند گرایش آنها به جای یک خط مستقیم ممتد، بیشتر به شکل پلکانی می باشد.
2-22 رفتار هزینه
شناخت رفتار هزینه یکی از جنبه های بسیار مهم تجزیه و تحلیل سود برای مدیران است. تمرکز بر روی تجزیه و تحلیل هزینه حجم سود (CVP)  که در بسیاری از کتاب های درسی حسابداری مدیریت مورد بحث قرار میگیرد مدل سنتی هزینه ثابت و متغیر است. حسابداری صنعتی رایج فرض را بر این میگیرد که ارتباط بین هزینه و حجم با افزایش یا کاهش حجم متقارن است به طور خلاصه یک رابطه خطی بین هزینه ها و فعالیت ها را در نظر می گیرند. به طور خلاصه جمع کل هزینه ها برابر است با
جمع کل هزینه = هزینه های ثابت + (هزینه متغیر هر واحد x حجم فعالیت)
در اینجا یک مدل جایگزین را آزمون می کنیم که در آن نسبت افزایش هزینه با افزایش فعالیت بیشتر از کاهش هزینه در هنگام افت فعالیت ها به یک میزان است.
2-23 چسبندگی هزینه  
مطالعه رفتار هزینه نه تنها برای محققان آکادمیک بلکه برای آنهایی که فعالیت های حرفه ای شان مستقیماً با فعالیت های شرکت در ارتباط است دارای اهمیت است. در مدل رایج رفتار هزینه که در ادبیات حسابداری معمولاً پذیرفته شده است. هزینه ها بر حسب تغییرات در سطح فعالیت به عنوان ثابت و متغیر در نظر گرفته می شوند در این مدل هزینه های متغیر به نسبت با تغییرات در محرک فعالیت در نوسان هستند.
با این پیش فرض که اندازه تغییر در هزینه ها تنها به میزان تغییر در سطح فعالیت بستگی دارد و نه بر مسیر تغییر. اما برخی نویسندگان معتقد هستند هزینه ها با افزایش حجم فعالیت افزایش بیشتری دارند نسبت به کم شدن شان به علت کاهش حجم فعالیت ها.
رفتار هزینه توسط ( اندرسون  و همکاران 2003)  به هزینه های چسبنده معروف شدند به اعتقاد  اندرسون  و همکاران، هزینه ها هنگامی چسبنده هستند که مقدار افزایش در هزینه های مرتبط با افزایش حجم بزرگتر از میزان کاهش هزینه های مرتبط با همان مقدار کاهش در حجم است.
رواج هزینه های چسبنده، با یک مدل جایگزین از رفتار هزینه سازگاز است که در آن مدیران آگاهانه منابع را در پاسخ به تغییرات حجم تعدیل می کنند. این مدل بین هزینه هایی که به طور اتوماتیک با تغییرات در حجم نوسان پیدا می کند و هزینه هایی که با اختصاص منابع توسط مدیران تعین می شوند تمایز قایل
می شود. هنگامی که درباره تقاضای آینده عدم قطعیت وجود دارد و شرکت ها باید متحمل تعدیل هزینه شوند تا منابع اختصاص یافته را کاهش دهند یا باز گردانند. مدیران ممکن است وانمود به تاخیر در کاهش منابع اختصاص یافته کنند تا از تداوم کاهش تقاضا اطمینان پیدا کنند (مطمئن شدند) این بدان معنا است که چسبندگی مشاهده شده در یک دوره ممکن است در دوره بعد معکوس شود و این چسبندگی هنگامی که در دوره مشاهده طولانی تر است کمتر اعلام شود.
دلیل این ارتباط در این حققیت نهفته است که اساس اغلب تصمیمات مدیریتی بر علم به این است که هزینه ها چگونه می توانند به عنوان یک تابع سطح فعالیت تغییر کنند همان گونه که(گریسون و نورن، 2002)  به آن اشاره دارند تلاش برای تصمیم گیری بدون دانش کامل درباره هزینه های مرتبط و چگونگی تغییر آنها نسبت به سطح فعالیت ممکن است به فاجعه منجر شود.
در ادبیات حسابداری دیدگاههای مختلف و متفاوتی درباره رفتار هزینه وجود دارد (هورنگرن و همکاران 2000) ، معتقدند هزینه ها هنگامیکه سطح فعالیت تغییر می کند بدون توجه به مسیر این تغییرات در سطح فعالیت (افزایش یا کاهش) عکس العمل نشان داده یا تغییر می کند. اما (نورن و سودر سنتور، 1997)  و (اندرسون و همکاران 2003)  اظهار می دارند که هزینه ها با افزایش حجم فعالیت در مقایسه با مسیر دیگر تغییرات یعنی کاهش حجم فعالیت ها با شدت بیشتری تغییر می کنند. به عبارت دیگر هزینه ها رو به پایین چسبنده هستند.
چندین تحقیق بر مبنای مدل چسبندگی هزینه انجام گرفته است که تعدادی از آنها به شرح زیر هستند (بنکر و چن، 2006)  این مساله را که هزینه های چسبنده چگونه ارزش شرکت را تحت تاثیر قرار میدهد بررسی کردند. (اندرسون و همکاران 2007) ، این مطلب را که آیا بازار سرمایه چسبندگی هزینه های (SG&A)  را تشخیص می دهد، و نیز امکان بدست آوردن بازده اضافی، با استفاده از مدل هزینه چسبنده بررسی نمودند. این مطالعه فرض را بر این قرار می دهد که رفتار هزینه به شدت و مسیر تغییرات در محرک فعالیت وابسته است. همچنان که (اندرسون و همکاران 2003) در مطالعه خود به این نکته پایبند بودند و هزینه ها را چسبنده می دانستند. پرسشی که می خواهیم پاسخ دهیم این است: آیا دخالت دادن این نوع رفتار هزینه در مدل پیش بینی سود، صحت پیش بینی را افزایش میدهد؟ در این مطالعه منظور از هزینه های چسبنده این است که با افزایش درآمدها واکنش هزینه ها (مثبت) شدیدتر از واکنش هزینه ها (منفی) در هنگامی است که درآمد به همان میزان کاهش می یابند.
24-2 رابطه بین زمان و هزینه در پروژه
بطور کلی می توان گفت هرچه زمان اجرای طرح از میزان معمولی و طبیعی پیش بینی شده ( مثلا بر اساس تجارب پروژه های مشابه ) کمتر شود هزینه های مستقیم اجرای کار (مانند هزینه های پرسنلی بخش صف در سازمان پروژه) بیشتر می شود زیرا نیاز به استفاده از منابع زیادتری مانند نیرو ها و ماشین آلات و مکانیزم های مورد استفاده در پروژه خواهد بود. در مقابل با کاهش یافتن زمان کل پروژه هزینه های غیر مستقیم طرح (مانند هزینه های بخش ستادی ) کاهش خواهد یافت. این اثرات افزایشی و کاهشی در هزینه همدیگر را خنثی نموده و در یک موقعیت از هزینه و زمان به تعادل خواهند رسید. بهترین انتخاب  نقطه ای است که زمان و هزینه اجرای پروژه در حداقل یا مینیمم باشد.  نمودار شکل شماره (3-2) گویای این مسئله است: (واحدی دیز، 1383)   
 
شکل2-3: نمودار رابطه بین زمان و هزینه در پروژه
25-2 الگوی پیشرفت پروژه ها
     الگوی پیشرفت اکثر پروژه ها در زمان پیش بینی شده غالبا یکسان و شبیه به حرف s مانند شکل شماره (4-2) است.مراحل اصلی در این الگوی پیشرفت شامل شروع آرام ، رشد ، حرکت سریع ، آغاز نزول و سرانجام مرحله اختتام و پایان کار است: (واحدی دیز، 1383)
 
شکل2-4: الگوی پیشرفت پروژه ها
26-2 انحراف در زمان پروژه
     انحراف زمانی در پروژه هنگامی بوجود می آید که درصد پیشرفت کار واقعی پروژه با مقدار درصد برنامه شده اختلاف (منفی یا مثبت) پیدا کند. بدلیل آنکه بر اساس الگوی عمومی پیشرفت پروژه ها روند پیشرفت در ابتدای کار کند می باشد انحراف زمانی در این دوران تا حدودی ناچیز بوده و خود را نشان نمی دهد. با گذشت زمان از پروژه این انحراف که معمولا منفی بوده و به آن تاخیر در  پیشرفت کار اطلاق می گردد بروز می کند. نمودار شکل شماره (2-5) انحراف زمانی (تاخیر در پیشرفت) پروژه را در زمان گزارش گیری نشان می دهد: (واحدی دیز، 1383)   

شکل2-5: نمودار وضعیت پیشرفت پروژه
27-2 انحراف در هزینه پروژه
     انحراف هزینه ای در پروژه هنگامی بوجود می آید که میزان هزینه واقعی انجام شده در پروژه با مقدار بودجه پیش بینی شده اختلاف (کمتر یا بیشتر) پیدا کند. با گذشت زمان از پروژه این انحراف در هزینه که معمولا بصورت افزایش هزینه بیش از میزان پیش بینی بودجه است خود را نشان می دهد. نمودار شکل شماره (2-6) انحراف هزینه ای (افزایش هزینه) پروژه را در زمان گزارش گیری نسبت به بودجه طرح نشان می دهد: (واحدی دیز، 1383)

 شکل2-6: نمودار وضعیت هزینه پروژه
2-28 پیشینه تحقیق
براساس مرور تحقیقات انجام شده در مناطق کشور مشخص شد که پیشینه تحقیق مسبوق به سابقه نیست اما در زیر به تحقیقاتی اشاره می شود که به بعدی از ابعاد تحقیق مرتبط می شود:
2-28-1 پیشینه داخلی
دربانی (1389) در پژوهشی به بررسی «دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده و اجراء با استفاده از شاخص اهمیت نسبی (مطالعه موردی: پروژه های مدرسه سازی)» پرداخت. طرحهای عمرانی پیش نیاز توسعه و زمینه ساز صنعتی شدن کشورهای در حال توسعه می باشند. هرساله بخش عمده ای از درآمدهای ملی کشور صرف سرمایه گذاری در طرحهای عمرانی و امور زیربنایی می گردد. در همین راستا با توجه به حجم سرمایه گذاری وسیعی که صرف احداث فضاهای آموزشی می شود طراحی نامناسب، پیچیدگی فناوری و تجهیزات، تعداد زیاد پروژه ها و افراد درگیر در پروژه و تنوع تخصص های مورد نیاز از جمله عواملی هستند که فعالیتها را در چهارچوب هزینه و زمان اولیه قرار نمی دهد. روشهای بهینه سازی در فرایند تصویب تخصیص منابع مالی، طراحی، واگذاری و ساخت مدارس می تواند در اجرای پروژه ها مطابق با زمان و هزینه مصوب موثر و کارا باشد و همچنین استفاده از تکنیکهای مدیریت پروژه که مدیریت هزینه و زمان از حوزه های این تکنیک هستند نقش بسزایی در حصول اطمینان از تکمیل پروژه با بودجه و زمان مصوب داشته باشد. هدف از این تحقیق شناسایی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های مدرسه سازی بوده که در دو حوزه پیش بینی و اجرا مورد بررسی قرار گرفته است.
منصور دهقان (1390) در پژوهشی به «ارزیابی وضعیت زمان و هزینه پروژه و شناسایی فعالیتهای بحرانی با ارائه مدل ترکیبی از مدیریت ارزش کسب شده فازی و مدیریت ریسک (مطالعه موردی: شرکت مهندسی و ساخت بویلر مپنا)» پرداخت. این پژوهش یک پژوهش توسعه ای کاربردی است. همچنین با توجه به اینکه محقق در این پژوهش به دنبال شناسایی و مطالعه متغیرها و عوامل موجود در کنترل وضعیتهای پروژه و همچنین به دنبال روابط بین این عوامل می باشد؛ این پژوهش از نظر ماهیت روش، پژوهشی توصیفی-تحلیلی است. از آنجایی که این پژوهش، یک مطالعه آماری نمی باشد، لذا جامعه آماری و حجم نمونه کاربردی ندارد. همچنین شرکت تحت بررسی این پژوهش، ”شرکت مهندسی و ساخت بویلر مپنا“ می باشد که برای گردآوری اطلاعات، از سه گروه کارشناس و خُبره استفاده شده است. گروه اول، کارشناسان برنامه ریزی و کنترل پروژه، گروه دوم، کارشناسان تحلیل و ارزیابی ریسک و گروه سوم، خُبرگان پروژه. لازم به ذکر است که تعداد خُبرگان استفاده شده، 10 تن از متخصصین افراد در حوزه های مختلف می باشد.  یافته ها نشان داد که پروژه در حوزه زمان، عقبتر از برنامه زمانی است، و در حوزه هزینه نیز بیشتر از بودجه مصوب هزینه کرده است. به عبارت دیگر، وخامت اوضاع در برنامه های پروژه وجود دارد، و باید هرچه سریعتر اقدامات اطلاحی ایجاد گردد. اما زمانیکه انحرافات با آستانه های ریسک مقایسه شدند، نشان داده شد که عقب ماندگی زمانی پروژه، کمتر از آستانه ریسک است. بدین معنی که پروژه با اینکه در حوزه زمان، عقب است، اما هنوز وارد فاز بحرانی نشده است. اما در حوزه هزینه نتایج بدست آمده حاکی از این بود که وخامت اوضاع باعث شده است که پروژه از حالت طبیعی خود خارج شود. لذا پیشنهاد می شود که در عین تلاش برای کاهش وخامت اوضاع در برنامه زمانی، نیازی به انجام اقدامات اصلاحی اساسی در برنامه زمانبندی نیست؛ به علت اینکه پروژه در حوزه زمان، در وضعیت غیربحرانی قرار دارد. اما در حوزه هزینه به علت قرارگرفتن در وضعیت نسبتاً بحرانی، و فراتر رفتن انحرافات هزینه از آستانه ریسک، باید هرچه سریعتر اقدامات اصلاحی انجام گردد تا بیشتر از این پروژه وارد وضعیت بحرانی نشود.
منوچهری (1390) در پژوهشی به بررسی «فرآیند کنترل هزینه با رویکرد مدیریت ارزش کسب شده» پرداخت. هدف از ارائه این مقاله بررسی و ارائه روش مدون فرآیند کنترل هزینه و پیشرفت پروژه های عمرانی میباشد. بدین منظور پل بتنی روگذر امام خمینی (ره) در اصفهان به عنوان مطالعه موردی مورد بررسی قرار گرفته و سعی شده فرایندهای عملیاتی و کنترل هزینه و مدیریت پروژه همراه با اجزاء آنان مورد بررسی قرار گیرد و ارتباط بین این فرآیندها در مراحل مختلف پروژه شناسائی و معرفی گردند. در ادامه برای گردش صحیح و به موقع اطلاعات در قالب الگوهای اطلاعاتی مورد نیاز طرح ریزی و اجرا گردیده است. هم چنین ساختار سازمانی موجود مورد بررسی قرار گرفته و ساختار سازمانی جدیدی طرح ریزی شده تا باعث هماهنگی بین کلیه واحدها و در نهایت باعث دست یابی به سه اصل بهبود زمان، کاهش هزینه ها و افزایش کیفیت اجرای پروژه گردد.
اسلیمی اصفهانی (1392) در پژوهشی به بررسی «تدوین چارچوبی برای کاهش قیمت تمام شده ی پروژه های ساختمانی از طریق توسعه ی معیارهای برآورد هزینه در مراحل بالادستی طراحی و برآورد (با تأکید بر مطالعه ی موردی برخی پروژه های در دست انجام در ایران)» پرداخت. این تحقیق به کاهش قیمت تمام شده پروژه های ساختمانی از طریق توسعه ی معیارهای برآورد هزینه در فازهای طراحی و برآورد می پردازد. برای این منظور به آنالیز هزینه و زمان در پروژه های ساختمانی پرداخته می شود و معیارهای برآورد هزینه در مراحل ابتدایی پروژه و به ویژه مراحل طراحی و برآورد توسعه داده می شوند؛ معیار هایی که علاوه بر کاهش هزینه ها به افزایش ارزش و بهبود کیفیت پروژه نیز کمک نمایند. در همین راستا معیارهایی نوین برای برآورد دقیق هزینه ها -به گونه ای که در انتهای پروژه انحراف از این برآورد بسیار ناچیز باشد- مطرح می گردند. سپس رویکردی سیستماتیک برای کاهش قیمت تمام شده ی پروژه های ساختمانی تدوین می شود و نهایتاً مطالعه ی موردی و نمونه های کاربردی استفاده از همین معیارها آورده می شوند. نتیجه ی اصلی آن که استفاده از مهندسی ارزش، مهندسی همزمان، معماری مدولار، ساخت پیش ساخته، شیوه ی اجرای طرح و ساخت و اصلاح نحوه ی قرارداد باعث کاهش جدی هزینه ها در پروژه های ساختمانی می شود. نکته ی مهم آن که استفاده از مهندسی ارزش به تنهایی ممکن است باعث کاهش قیمت فهرست بهایی پروژه های ساختمانی شود اما لزوماً به کاهش قیمت قراردادها نمی انجامد و برای این منظور استفاده از مهندسی همزمان می تواند بسیار مفید و موثر باشد.
2-28-2 پیشینه خارجی
در مورد مطالعات خارج از کشور که در راستای موضوع پایان نامه است می توان به مطالعه دانیل  و همکارانش (2010) اشاره کرد که دلایل هزینه های بالای ساخت و ساز در کشور نیجریه را بررسی و بر مبنای تخصص مصاحبه شوندگان و نیز نقش عوامل درگیر در ساخت و همچنین طبیعت و نوع ساخت نشان دادند با کاهش خطا و انحراف در مدیریت منابع انسانی هزینه ها کاهش می یابد و بطور کلی کمبود مصالح، روشهای جذب مالی پرداختها برای کارهای تکمیلی و مدیریت ضعیف قراردادها عوامل عمده در افزایش هزینه ساخت و سازها هستند.
آردیتی  و همکاران (2012) افزایش هزینه در پروژه های ملی ترکیه را مورد بررسی قرار دادند و افزایش قیمت مصالح و دستمزد کارگران، مشکلات در تهیه مصالح، تاخیر ساخت و اشتباهات در تخمین اولیه را مهمترین منشا برای افزایش هزینه ها نام بردند.
دیوید و همکاران (2013) به نقش و تاثیر نیروی انسانی در پیش بینی قیمت قرارداد ساخت، پرداخته و به جستجو روابط بین صحت پیش بینی های اولیه و تجربه می پردازد.
منس فیل و همکاران (2013) عوامل تاخیر و افزایش هزینه که حاصل آزمایشها، تجربه و اطلاعات مربوط به پروژه های ساخت بوده، جستجو و مشخص کردند و همچنین پس از تهیه پرسشنامه و تحلیل آن نشان دادند که در مجموع باید در فاز قرارداد بهتر عمل شود.
لی لند  (2015) به روشهای اصلاح و بهبود برآورد هزینه پروژه های ساخت جهت تخمین واقع بینانه و جلوگیری از انحراف پرداخته است. در این تحقیق با توجه به تفاوت در مراحل مختلف پروژه از نظر هدف تخمین، میزان مقبولیت و در دسترس بودن اطلاعات، استفاده از روشهای مختلف برآوردی را لازم و ضروری مطرح کرده اند و برآورد موثر و کارآ در مراحل مختلف پروژه بسته به مجموعه عوامل درگیر تعریف می شود به عنوان مثال تعریف واضح محدوده و مشخصات تاثیر مهمی در سطح دقت برآورد در مراحل اولیه و مراحل بعدی می تواند داشته باشد.
جدول2-1: پیشینه داخلی
ردیف    عنوان    نویسنده     سال    یافته
1    دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده و اجراء با استفاده از شاخص اهمیت نسبی (مطالعه موردی: پروژه های مدرسه سازی)
دربانی    1389    طراحی نامناسب، پیچیدگی فناوری و تجهیزات، تعداد زیاد پروژه ها و افراد درگیر در پروژه و تنوع تخصص های مورد نیاز از جمله عواملی هستند که فعالیتها را در چهارچوب هزینه و زمان اولیه قرار نمی دهد. روشهای بهینه سازی در فرایند تصویب تخصیص منابع مالی، طراحی، واگذاری و ساخت مدارس می تواند در اجرای پروژه ها مطابق با زمان و هزینه مصوب موثر و کارا باشد
2    ارزیابی وضعیت زمان و هزینه پروژه و شناسایی فعالیتهای بحرانی با ارائه مدل ترکیبی از مدیریت ارزش کسب شده فازی و مدیریت ریسک (مطالعه موردی: شرکت مهندسی و ساخت بویلر مپنا)
منصور دهقان     1390    در حوزه هزینه نتایج بدست آمده حاکی از این بود که وخامت اوضاع باعث شده است که پروژه از حالت طبیعی خود خارج شود. لذا پیشنهاد می شود که در عین تلاش برای کاهش وخامت اوضاع در برنامه زمانی، نیازی به انجام اقدامات اصلاحی اساسی در برنامه زمانبندی نیست؛ به علت اینکه پروژه در حوزه زمان، در وضعیت غیربحرانی قرار دارد. اما در حوزه هزینه به علت قرارگرفتن در وضعیت نسبتاً بحرانی، و فراتر رفتن انحرافات هزینه از آستانه ریسک، باید هرچه سریعتر اقدامات اصلاحی انجام گردد تا بیشتر از این پروژه وارد وضعیت بحرانی نشود.
3    فرآیند کنترل هزینه با رویکرد مدیریت ارزش کسب شده
منوچهری    1392    برای گردش صحیح و به موقع اطلاعات در قالب الگوهای اطلاعاتی مورد نیاز طرح ریزی و اجرا گردیده است. هم چنین ساختار سازمانی موجود مورد بررسی قرار گرفته و ساختار سازمانی جدیدی طرح ریزی شده تا باعث هماهنگی بین کلیه واحدها و در نهایت باعث دست یابی به سه اصل بهبود زمان، کاهش هزینه ها و افزایش کیفیت اجرای پروژه گردد.
4    تدوین چارچوبی برای کاهش قیمت تمام شده ی پروژه های ساختمانی از طریق توسعه معیارهای برآورد هزینه در مراحل بالادستی طراحی و برآورد (با تأکید بر مطالعه ی موردی برخی پروژه های در دست انجام در ایران)
اسلیمی اصفهانی     1389    نتیجه ی اصلی آن که استفاده از مهندسی ارزش، مهندسی همزمان، معماری مدولار، ساخت پیش ساخته، شیوه ی اجرای طرح و ساخت و اصلاح نحوه ی قرارداد باعث کاهش جدی هزینه ها در پروژه های ساختمانی می شود. نکته ی مهم آن که استفاده از مهندسی ارزش به تنهایی ممکن است باعث کاهش قیمت فهرست بهایی پروژه های ساختمانی شود اما لزوماً به کاهش قیمت قراردادها نمی انجامد و برای این منظور استفاده از مهندسی همزمان می تواند بسیار مفید و موثر باشد.

جدول2-2: پیشینه خارجی
ردیف    عنوان    نویسنده     سال    یافته
1    دلایل هزینه های بالای ساخت و ساز در کشور نیجریه     دانیل  و همکارانش     2010    بطور کلی کمبود مصالح، روشهای جذب مالی پرداختها برای کارهای تکمیلی و مدیریت ضعیف قراردادها عوامل عمده در افزایش هزینه ساخت و سازها هستند.
2    افزایش هزینه در پروژه های ملی ترکیه     آردیتی  و همکاران     2012    افزایش قیمت مصالح و دستمزد کارگران، مشکلات در تهیه مصالح، تاخیر ساخت و اشتباهات در تخمین اولیه را مهمترین منشا برای افزایش هزینه ها نام بردند.
3    نقش و تاثیر نیروی انسانی در پیش بینی قیمت قرارداد ساخت     دیوید و همکاران     2013    به جستجو روابط بین صحت پیش بینی های اولیه و تجربه می پردازد.
4    عوامل تاخیر و افزایش هزینه مربوط به پروژه های ساخت     منس فیل و همکاران     2013    پس از تهیه پرسشنامه و تحلیل آن نشان دادند که در مجموع باید در فاز قرارداد بهتر عمل شود.
5    روشهای اصلاح و بهبود برآورد هزینه پروژه های ساخت جهت تخمین واقع بینانه و جلوگیری از انحراف    لی لند      2015    برآورد موثر و کارآ در مراحل مختلف پروژه بسته به مجموعه عوامل درگیر تعریف می شود به عنوان مثال تعریف واضح محدوده و مشخصات تاثیر مهمی در سطح دقت برآورد در مراحل اولیه و مراحل بعدی می تواند داشته باشد.

2-29 بررسی شکاف موجود میان یافته های تحقیقات گذشته و تحقیق حاضر
با بررسی و مرور سابقه مطالعاتی تحقیق حاضر مشخص شد که تحقیقات قبلی به صورت تک بعدی به بررسی عوامل موثر بر انحراف از هزینه پیش بینی شده پرداخته اند و عمده مطالعات از روش پیمایشی استفاده کرده اند. ولی تحقیق حاضر به صورت تحلیل شبکه ای به شناسایی دلایل انحراف از هزینه های پیش بینی شده می پردازد و راهکارهای مقتضی را جهت بهبود وضعیت موجود ارائه می دهد.
2-30 تعریف متغیرهای تحقیق
2-30-1 مدیریت هزینه
 مدیریت هزینه عبارت است از فرایند برنامه‌ریزی، کنترل مؤثر و گزارشگری هزینه‌های انجام کسب و کار بنگاه که در چارچوب آن، ضمن آنکه هزینه تولید محصول و خدمات کاهش می‌یابد، ارزش بیشتری برای مشتریان خلق می‌شود (فخاریان ، 1391).
2-30-2 انحراف از هزینه
انحراف هزینه ای در پروژه هنگامی بوجود می آید که میزان هزینه واقعی انجام شده در پروژه با مقدار بودجه پیش بینی شده اختلاف (کمتر یا بیشتر) پیدا کند (واحدی دیز، 1383)

2-31 خلاصه فصل
در این فصل به دو بخش مبانی نظری و پیشینه تحقیق پرداخته شد. در بخش مبانی نظری تعاریف طرح و پروژه، برنامه ریزی و کنترل پروژه، تحلیل هزینه فایده پروژه های عمرانی، اندازه گیری هزینه و مدیریت استراتژی و مدیریت هزینه استراتژیک و انواع هزینه پرداخته شد، در بخش پیشینه تحقیق به مطالعات قبلی در حوزه داخلی و خارجی پرداخته شد.

3-1 مقدمه
در این فصل ابتدا طرح پژوهش و سپس جامعه آماری و نمونه پژوهش معرفی می‌شود. پس از آن ابزار گردآوری داده‌ها و روش‌های تعیین قابلیت اعتماد و اعتبار مقیاس‌ها مطرح شده است. علاوه بر این روش‌های آماری مورد استفاده جهت تحلیل داده‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
3-2 روش تحقیق
به طور کلی روش تحقیق در این پژوهش را می توان با توجه به دو ملاک زیر تقسیم بندی کرد: 1)هدف تحقیق 2) نحوه گردآوری داده ها. بر این اساس، تحقیق حاضر از جنبه ی هدف، تحقیقی کاربردی و از نظر جمع آوری اطلاعات، توصیفی می باشد. روش های تحقیقی که در این پژوهش به کار خواهد رفت شامل دو روش تحلیلی و توصیفی برای تحلیل اطلاعات جمعیت شناختی و آمار استنباطی برای آزمون فرضیات است که با استفاده از روش تحلیل شبکه ای، جامعه انتخاب شده را مورد بررسی قرار می دهد، علاوه بر این از روش تحلیل شبکه ای ANP برای شناسایی و رتبه بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده و ارائه راهکارهای کاهش آن بهره گرفته شد. ساختار شبکه ای مورد استفاده در زمینه سود ها، فرصت ها، هزینه ها و ریسک ها امکان شناسی، طبقه بندی و مرتب کردن تمامی عوامل و اجزا و ذی نفوذی که پیامد های تصمیم را تحت تاثیر قرار می دهد فراهم می سازد. هدف روش تصمیم گیری تحلیل شبکه ای ANP ساختار مند کردن فرآیند تصمیم گیری با توجه به یک سناریو متاثر از فاکتور های چند گانه مستقل از هم می باشد (ساعتی، 1395).
اگر روش تحقیق را مراحل اجرای تحقیق فرض نماییم، بر اساس گام های اجرایی تحقیق حاضر به شرح زیر خواهد بود:
•    مطالعات کتابخانه ای
•    تدوین مطالعات کتابخانه ای
•    تبیین چارچوب نظری تحقیق و طراحی
•    ابزار جمع آوری داده ها
•    جمع آوری داده ها و اطلاعات میدانی مورد نیاز
•    انجام محاسبات لازم بر روی داده های جمع آوری شده
•    تجزیه تحلیل آماری بر روی نتایج به دست آمده و کاربرد روش تحلیل شبکه ای ANP جهت اولویت بندی
•    تدوین نتایج مطالعات
در یک جمع بندی کلی می توان گفت که تحقیق حاضر یک تحقیق از نوع تحقیقات تحلیل شبکه ای می باشد. همچنین از آنجایی که نتایج این تحقیق می تواند به طور عملی مورد استفاده قرار گیرد یک تحقیق پژوهشی کاربردی محسوب می شود.
3-3 مراحل انجام کار
مراحل انجام تحقیق در شکل شماره 3-1 قابل مشاهده است.

شکل3-1: فرایند تحقیق
3-4 جامعه آماری تحقیق
جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه کارشناسان پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" هستند. با توجه به حجم جامعه آماری، برای تعیین حداقل تعداد حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده خواهد شد:
رابطه 3-1 (خاکی، 1390):
 
که در این فرمول:
t= درصد خطای معیار ضریب اطمینان قابل قبول
d= درجه اطمینان یا دقت احتمالی مطلوب
s= نسبتی از جمعیت فاقد صفت معین
N= تعداد افراد جامعه
n=  رابطه 3-2:                                         
براساس تعداد جامعه آماری کلیه کارشناسان پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" و براساس شیوه نمونه گیری تصادفی ساده حداقل تعداد نمونه آماری تحقیق 85 نفر می باشد.
3-5 روش گرد آوری اطلاعات
روش های گردآوری اطلاعات را به طور کلی  به دوگروه می توان تقسیم کرد:  
-    روش های کتابخانه ای  
-    روش های میدانی  
روش های کتابخانه ای در تمامی تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد. در تحقیقاتی که ماهیت کتابخانه ای ندارند نیز محققان ناگزیر از کاربرد روشهای کتابخانه ای در تحقیق خود هستند. در این گروه تحقیقات محقق باید ادبیات و سوابق مسأله و موضوع تحقیق را مطالعه کند (حافظ نیا، 1389).
روش های میدانی به روش هایی اطلاق می شود که محقق برای گردآوری اطلاعات ناگزیر است به محیط بیرون برود و با مراجعه به افراد یا محیط و نیز برقراری ارتباط مستقیم با واحد تحلیل، اعم از انسان و سازمان، اطلاعات مورد نظر خود را گردآوری کند (حافظ نیا، 1389).
روش های متداول و معروف گردآوری اطلاعات میدانی عبارتند از: پرسشنامه ای، مصاحبه ای، مشاهده ای، آزمون، تصویر برداری و ترکیبی.
در این تحقیق از هر دو روش گردآوری اطلاعات یعنی روش های کتابخانه ای و روش های میدانی استفاده شده است.
3-6 ابزار گرد آوری اطلاعات
برای جمع آوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه زوجی بهره گرفته می شود. پرسشنامه شامل دو بخش می باشد:
1)    نامه همراه : در این قسمت هدف از گردآوری داده‌ها به وسیله پرسشنامه و ضرورت همکاری پاسخ دهنده در عرضه داده‌های مورد نیاز، بیان شده است. برای این منظور بر با ارزش بودن داده‌های حاصل از پرسشنامه تأکید گردیده تا پاسخ دهنده به طور مناسب پاسخ سؤالها را عرضه کند.
2)    سؤال‌های (گویه‌ها) پرسشنامه: این بخش از پرسشنامه شامل 2 قسمت است:
الف) سؤالات عمومی: در سؤالات عمومی سعی شده است که اطلاعات کلی و جمعیت شناختی در رابطه با پاسخ دهندگان مانند تحصیلات و سابقه کار جمع‌آوری گردد.
ب) سؤالات تخصصی: این بخش شامل  سؤالات تخصصی است. نحوه نمره گذاری این ابزارها بر اساس مقایسات زوجی انجام می گیرد که یکی از رایج‌ترین مقایسه های اندازه‌گیری به شمار می‌رود.
3-7 روش توصیف و تجزیه تحلیل اطلاعات
در این پژوهش تجزیه تحلیل اطلاعات با استفاده از روش تحلیل شبکه ای ANP به انجام می رسد؛ عوامل مهم که در انحراف از هزینه پیش بینی شده پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" مؤثر هستند شناسایی می گردند و براساس میزان اهمیت و اثرگذاریشان اولویت بندی می شوند. تجزیه و تحلیل براساس نرم افزار Super decision انجام خواهد گرفت.
3-7-1 روش تحلیل شبکه ای ANP
فرآیند تحلیل سلسله مراتبی  یکی از اولین تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره در حل مسائل تصمیم گیری پیچیده است. این روش اول‌بار توسط ساعتی   در سال 1980 معرفی شد. درروش AHP ابتدا وزن شاخص ها و زیر شاخص ها مشخص می شود سپس وزن هر گزینه از شاخص ها مشخص می شود، مجموع این وزن ها، وزن نهایی هر گزینه را نشان می دهد. یکی از فرض های اصلی درروش AHP  وجود وابستگی-های خطی (از بالا به پایین و یا بالعکس) بین معیارهای مختلف موجود در سلسله مراتب است. برخی از مسائل تصمیم‌گیری را به دلیل وجود رابطه متقابل بین معیارها، نمی توان به‌صورت سلسله مراتبی ساختار دهی کرد، به‌عنوان مثال در مواردی که وزن شاخص ها به وزن گزینه‌ها یا وزن گزینه‌ها به شاخص ها وابسته باشد مسأله از حالت سلسله مراتبی خارج‌شده و تشکیل یک شبکه  یا یک سیستم غیر خطی را می دهد. ساعتی در سال 1994 پیشنهاد کرد که هنگامی‌که ساختار کلی مسأله به‌جای ساختار سلسله مراتبی، ساختاری شبکه ای است، برای محاسبه وزن معیارها می‌بایست از روش فرآیند تحلیل شبکه ای ، ANP به‌عنوان بسطی از روش AHP استفاده کرد. روابط بین معیارها در روش AHP به‌صورت سلسله مراتبی و یک طرفه است، در ANP روابط بین شاخص‌ها و سطوح تصمیم گیری متقابل می‌باشد.
برای حل مسائل به روش ANP شبکه ای ترسیم می شود که گره های موجود در این شبکه معادل هدف، معیارها و گزینه ها مطابق نیاز ماست و بردارهای جهت دار که این گره ها را به هم وصل می کنند نیز معادل با جهت و وجود اثر گره ها بر یکدیگر است. همانند روشAHP  درروش ANP، وزن معیارها و مطلوبیت گزینه‌ها، به‌طور مستقیم از طریق دریافت قضاوت های افراد و با استفاده از مقایسه های زوجی به دست می‌آید.
یکی از راه‌های انجام محاسبات در روش ANP این است که وزن های به‌دست‌آمده از انجام مقایسه های زوجی در ماتریسی به نام سوپر ماتریس  قرار گیرند. برای درک مفهوم سوپر ماتریس تصور کنید که مسأله دارای    شاخه   بوده و در شاخه    ام تعداد   عنصر وجود داشته باشد حال اگر دو شاخه   و   را انتخاب کرده و تمام عناصر    را به‌صورت زوجی نسبت به عنصر اول   مقایسه کنیم ماتریس مقایسه زوجی  به‌دست‌آمده نشان‌دهنده مقایسه زوجی کلیه عناصر شاخه   نسبت به عنصر اول شاخه   است. چنانچه این مقایسه معنادار نباشد بردار ویژه مربوطه صفر خواهد بود.

رابطه 3-4 (ساعتی، 1395):   
حال چنانچه تمام عناصر   را با یکدیگر به‌صورت زوجی نسبت به تمام عناصر   مقایسه شوند و بردارهای ویژه ی آن ها را به دست آوریم ماتریس زیر حاصل خواهد شد:
رابطه 3-5  (ساعتی، 1395):
اگر ماتریس فوق را برای همه شاخه ها به دست آوریم ماتریس رابطه 3-6 که نشان‌دهنده شکل کلی سوپر ماتریس است به دست می آید. سوپر ماتریس، ماتریسی از روابط بین اجزای شبکه است که از بردارهای ویژه  این روابط به دست می‌آید. سوپر ماتریس را می توان به بلوک های گوناگونی تقسیم بندی کرد. که هر بلوک نشان دهنده وزن به‌دست‌آمده از مقایسه زوجی سطرها ( به‌عنوان‌ مثال شاخص ها) با توجه به ستون ها (مثل گزینه ها یا شاخص ها) است.

به عنوان مثال رابطه 3-7 تفاوت ساختار شبکه ای را با ساختار سلسله مراتبی و نحوه تهیه سوپر ماتریس را نشان می دهد. در این شکل W21 وزن نسبی بین معیارها با توجه به گره هدف است. W22 اوزان داخلی بین معیارها و W32 وزن گزینه ها باتوجه به شاخص هاست و   ماتریس همانی است.
رابطه 3-7 (ساعتی، 1395):                              
پس از تشکیل سوپر ماتریس اولیه که سوپر ماتریس ناموزون  نام دارد، در صورت نیاز ستون‌های این ماتریس نرمال شده و سوپر ماتریس وزن دهی  شده یا نرمال به دست می آید. ساعتی با استفاده از ماتریس-های احتمالی و زنجیره‌های مارکف اثبات می کند که وزن نهایی عناصر از رابطه 3-8 به دست می آید.
رابطه 3-8  (ساعتی، 1395):                                                       
که در این رابطه    عدد دلخواهی است. از حل رابطه 3-8 ماتریس نهایی یا ماتریس محدودشده  به دست می آید. این ماتریس، ماتریسی است که تمامی اعداد هر سطر آن باهم برابر و برابر وزن معیار آمده در همان سطر است.  فرآیند تحلیل شبکه ای شامل چهار مرحله اصلی می باشد که عبارتند از:
1- ساختن مدل و ساختاربندی مسأله
مسأله را باید به طور شفاف بیان کرده و به یک سیستم منطقی برای مثال یک شبکه تجزیه کرد. ساختار مذکور را می توان با استفاده از نظر تصمیم گیرندگان و از طریق روش هایی چون طوفان مغزی یا دیگر روش-های مناسب به دست آورد.
2- محاسبه نرخ سازگاری
پس از تبدیل ماتریس مقایسات زوجی فازی به ماتریس مقایسات زوجی قطعی، نوبت به بررسی سازگاری پاسخهای خبرگان می رسد.  
فرض کنید که n معیار   باید با یکدیگر مقایسه شده تا پس از تشکیل ماتریس تصمیم گیری، وزن هر کدام محاسبه گردد. اگر هنگام مقایسه زوجی دو معیار   و   و تشکیل ماتریس تصمیم گیری محدودیت های زیر حاکم باشند:
رابطه 3-9 (ساعتی، 1395)                                             

آنگاه ماتریس تصمیم گیری حاصل را ماتریس تصمیم گیری دوسویه  (متقابل) می نامند، که موجب بدست آوردن اوزانی سازگار خواهد شد. در صورتی که رابطه زیر برقرار باشد، آنگاه اوزان کاملا سازگار  خواهند بود. در واقع عناصر ماتریس تصمیم گیری باید گذرا  باشند:
رابطه 3-10 (ساعتی، 1395):                                                                   در صورتی که ماتریس تصمیم گیری دوسویه (متقابل) باشد و عناصر آن کاملا گذرا باشند، آنگاه اوزان کاملا سازگار خواهند شد و می توان اوزان را از رابطه زیر بدست آورد:
رابطه 3-11 (ساعتی، 1395):                                                                

با این حال در دنیای واقعی، تصمیم گیری های ذهن انسان موجب بدست آمدن یک ماتریس تصمیم گیری  با عناصر کاملا گذرا، نخواهد شد.  بنابراین همواره وجود مقداری عدم سازگاری در ماتریس تصمیم گیری بلامانع است. هنگامی که ماتریس تصمیم گیری کاملا سازگار نیست از روابط زیر می توان برای بدست آوردن اوزان استفاده نمود:
رابطه 3-12 (ساعتی، 1395):                                                                      
 
  : ماتریس تصمیم گیری
 : بزرگترین مقدار ویژه ماتریس تصمیم گیری
 : ماتریس واحد (یکه)
 : ماتریس ستونی اوزان
 را می توان با گرفتن میانگین کلیه مقادیر ویژه ماتریس تصمیم گیری قطعی بدست آورد. در صورتی که ماتریس تصمیم گیری قطعی کاملا سازگار باشد   خواهد بود. هر چه ماتریس تصمیم گیری قطعی نزدیک به حالت کاملا سازگار باشد مقدار   به  ، تعداد معیارهایی که با یکدیگر مقایسه می شوند، نزدیک تر خواهد بود. بر اساس این اصل معیاری با نام شاخص سازگاری طراحی شده است. نحوه محاسبه این شاخص به قرار زیر است:
رابطه 3-13 (ساعتی، 1395):                                                                        
این شاخص میزان سازگاری ماتریس تصمیم گیری قطعی را نشان می دهد. همان طور که مشاهده می کنید، این شاخص به   وابسته است. برای مستقل نمودن این شاخص از   آن را بر شاخص دیگری که شاخص تصادفی ، RI، نام دارد تقسیم می نماییم. این شاخص از میانگین شاخص سازگاری ماتریس های تصمیم-گیری که به صورت تصادفی تولید شده اند بدست می آید. جدول 3-1 مقادیر  RIرا به ازای مقادیر مختلف نشان می دهد. شاخص جدید را  CR می نامیم و رابطه آن در ادامه آمده است:

همانگونه که Saaty (1996) پیشنهاد نموده، حد بالای  برای سازگار بودن ماتریس مقایسات زوجی 0.08 می باشد.
3- اجماع نظر خبرگان
پس از بررسی سازگاری نظرات هر خبره نوبت به تجمیع نظرات خبرگان می رسد. نحوه پیمودن این مرحله در این بخش شرح داده می شود. برای تجمیع نظر خبرگان در این حالت نیز لازم است از یکی از انواع متدهای رایج استفاده کنیم. در این تحقیق از رابطه 3-15 برای بدست آوردن ترکیب نظرات افراد و بدست آوردن جداول نهایی مقایسه‌های زوجی استفاده شده است.
رابطه 3-15 (ساعتی، 1395):                                                              
پس از آنکه از سازگاری اجماع پاسخهای خبرگان اطمینان یافتیم نوبت به محاسبه وزن هریک از فاکتورهای سطح 2 و 3 نسبت به سطح بالاتر و نیز وزن های روابط داخلی موجود در ساختار شبکه ای بعنوان ورودی سوپرماتریس ناموزون ANP در نرم افزار Super Decision می رسد.

4- مقایسات زوجی و بردارهای الویت
در روش تحلیل شبکه ای نیز همچون روش تحلیل سلسله مراتبی عناصر در هر قسمت با توجه به اهمیت آن ها در کنترل معیار به صورت زوجی مقایسه می شوند، و خود قسمت ها نیز با توجه به تأثیرشان در هدف به صورت زوجی با هم مقایسه می شوند. از تصمیم گیرندگان در قالب یک سری مقایسات زوجی پرسیده می شود که دو عنصر یا دو قسمت در مقایسه با هم چه تأثیری در معیارهای بالادستی خود دارند.
به علاوه اگر روابط متقابلی میان عناصر یک قسمت وجود دارد، با استفاده از مقایسات زوجی و به دست-آوردن بردار ویژه هر عنصر باید میزان تأثیر دیگر عناصر روی آن نشان داده شود. اهمیت نسبی با استفاده از یک مقیاس نسبی به دست می آید. برای مثال می توان از یک مقیاس 1 تا 9 استفاده کرد، در حالی که نمره 1 نشان دهنده اهمیت یکسان دو عنصر نسبت به هم و نمره 9 نشانه بالاترین اهمیت یک عنصر (سطر ماتریس) در مقایسه با دیگری (ستون ماتریس) می باشد.
در یک ماتریس مقایسه زوجی، ارزش طرف مقابل برعکس می باشد؛ یعنی aij= ، در حالی که aij=(aji)  نشان دهنده اهمیت i امین (jامین) عنصر در مقایسه با jامین (iامین) عنصر است. در روش تحلیل شبکه ای نیز همانند روش تحلیل سلسله مراتبی مقایسات زوجی در قالب یک ماتریس صورت می گیرد و بردار الویت محلی با تخمینی از اهمیت نسبی مرتبط با عناصر (یا قسمت ها) به دست می آید که به وسیله حل رابطه 3-16 حاصل می شود:
رابطه 3-16  (ساعتی، 1395):                                                                              λmax.W=A.W
به طوری که A ماتریس مقایسات زوجی، W بردار ویژه، λmax بزرگترین بردار مقادیرA  است. قابل ذکر است که ساعتی در سال 1980 چندین الگوریتم را برای تقریب W ارائه داد.
در تشکیل ماتریس مقایسات زوجی جهت پرهیز از هرگونه نگرش جانبدارانه، ممکن است از تصمیم گیری گروهی استفاده شود. دیر و فورمن ( فورمن،2005) چندین شیوه را برای لحاظ کردن نگرش ها  و قضاوت-های اعضای گروه در ماتریس زوجی پیشنهاد داده اند که این شیوه ها عبارتند از: 1. اجماع 2. رأی یا مصالحه، 3. میانگین هندسی قضاوت های فردی، 4. مدل مجزا.
5- تشکیل ابرماتریس
مفهوم ابرماتریس شبیه فرآیند مارکوف می باشد. ابرماتریس قادر به محدودکردن ضرایب برای محاسبه تمامی اولویت ها و در نتیجه اثر تجمیعی (تجمعی) هر عنصر بر سایر عناصر در تعامل می باشد (ساعتی،1986). هنگامی که یک شبکه، صرف نظر از هدف، صرفاً دربرگیرنده دو خوشه به نام های معیارها و گزینه ها باشد، رویکرد ماتریسی ارائه شده توسط ساعتی و تاکیزاوا در سال 1986 می تواند برای مواجهه با وابستگی های عناصر یک سیستم به کار گرفته شود.
این دو بیان می کنند که برای به دست آوردن اولویت های کلی در یک سیستم با تأثیرات متقابل، بردارهای اولویت محلی باید وارد ستون های خاص یک ماتریس که در اینجا به آن ابر ماتریس می گوییم، شوند. یک ابرماتریس در واقع یک ماتریس بخش بندی شده است که هر کدام از بخش های آن نمایانگر ارتباط بین دو گروه (قسمت یا خوشه) در یک سیستم است.
فرض می کنیم که یک سیستم تصمیم دارای Ck جزء تصمیم باشد و k=1,2,…,n و هر جزء k دارای mk عنصر می باشد که با ek1,ek2,…,ekm نشان داده می شوند. بردارهای الویت محلی به دست آمده در مرحله دوم گروه بندی شده بر اساس جهت تأثیر از یک قسمت دیگر، یا در خود یک قسمت طبق پیکان دایره ای شکل در مکان مناسب خود در ابرماتریس طبق رابطه 3-17 قرار داده می شوند (ساعتی، 1999).
رابطه 3-17  (ساعتی، 1395):                                  
رابطه 3-18  (ساعتی، 1395):                                                    Wn=
به طوری که w21 بردار تأثیر هدف بر معیار، w32 ماتریس تأثیر معیار بر هر یک از گزینه ها و I نشان دهنده ماتریس واحد بوده و صفرها بیانگر عدم تأثیرپذیری عناصر مستقل از هم می باشند.
در مثال بالا اگر میان معیارها وابستگی (ارتباط) درونی برقرار باشد، شبکه جایگزین سلسله مراتب می شود. در این حالت ابرماتریس، Wn، به صورت زیر بوده که در آن W22 نشان دهنده این وابستگی داخلی است:
رابطه 3-19 (ساعتی، 1395):                                                               Wn=
توجه داشته باشید در صورتی که روابط متقابل میان عناصر در یک قسمت و یا بین دو قسمت وجود داشته باشد می توان صفرها را نیز جایگزین کرد. از آنجاکه معمولاً در یک شبکه میان خوشه ها وابستگی متقابل وجود دارد، ستون های یک ابرماتریس بیش از یک ستون خواهد بود.
6- انتخاب بهترین گزینه
در صورتی که ابرماتریس تشکیل شده در مرحله قبلی همه شبکه را پوشش دهد، می توان وزن های اولویت را در ستون گزینه ها در یک ابرماتریس نرمال شده یافت. از سوی دیگر، اگر یک ابر ماتریس فقط شامل قسمت های به هم مرتبط باشد، نیاز به محاسبات بیشتری برای رسیدن به اولویت های کلی گزینه ها وجود دارد. ترجیحات نهایی برای هر گزینه از راه حل زیر به دست می آید:
رابطه 3-20 (ساعتی، 1395):                                                                                                                                
Wn ابرماتریس تحقیق است، K عددی دلخواه و بزرگ است و به توان رساندن ابرماتریس امکان همگرا شدن و در نتیجه ثبات وزن های آن را می دهد. درنهایت گزینه با بزرگ ترین الویت به عنوان اولین گزینه برتر شناخته می شود.
8-3 روایی و پایایی ابزار اندازه گیری تحقیق
برای اعتبارسنجی تحقیق، از دو روش بررسی پایایی با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ، و بررسی روایی با استفاده از روش محتوایی لاوشه استفاده می شود.
1-8-3 پایایی ابزار اندازه گیری تحقیق
قابلیت اعتماد یا پایایی یکی از ویژگیهای فنی ابزار اندازه‌گیری است. مفهوم یاد شده به این امر سر و کار دارد که ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می‌دهد. دامنه ضریب قابلیت اعتماد از صفر (عدم ارتباط) تا 1+ (ارتباط کامل) است. ضریب قابلیت اعتماد نشانگر آن است که تا چه اندازه ابزار اندازه‌گیری ویژگی‌های با ثبات آزمودنی و یا ویژگیهای متغیر و موقتی وی را می‌سنجد. در این تحقیق به منظور تعیین پایایی آزمون از روش آلفای کرونباخ استفاده گردیده است. این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه‌گیری که خصیصه‌های مختلف را اندازه‌گیری می‌کند به کار می‌رود. برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ ابتدا باید واریانس نمره‌های هر زیرمجموعه سؤال‌های پرسشنامه و ورایانس کل را محاسبه کرد. سپس با استفاده از فرمول زیر مقدار ضریب آلفا را محاسبه می‌کنیم (سرمد، بازرگان و حجازی، 1380).
رابطه 3-21 (سرمد، بازرگان و حجازی، 1380):                                                       
که در آن :
J = تعداد زیر مجموعه‌های سؤال‌های پرسشنامه یا آزمون
Sj2 = واریانس زیر آزمون  Jام
S2 = واریانس کل پرسشنامه یا آزمون
درمورد میزان مورد قبول آلفای کرونباخ نظرات متفاوتی ذکر شده است. برای مثال فیلد (2009) آلفای کرونباخ بالای 7/0 را برای تست هایی که به سنجش توانایی افراد می‌پردازد مناسب دانسته و قاعدتاً به طور قوی‌تر این عدد برای پرسشنامه های نگرش سنج نیز مناسب است. درنی (2007) نیز به طورکلی آلفای بالای 7/0 را مناسب دانسته و برای پرسشنامه هایی که تعداد سؤالات آن کم است نیز با دیده اغماز، آلفای کمتر از 7/0 را نیز قبول می کند، لکن هشدار می دهد که این مقدار نباید به کمتر از 6/0 برسد. در این پژوهش نیز آلفای بالای 7/0 میزان مناسبی برای پایایی ابزار در نظر گرفته شد.
2-8-3 روایی ابزار اندازه گیری تحقیق
منظور از روایی یک مقیاس یا یک ابزار اندازه گیری، پاسخ به این سؤال است که ابزار اندازه گیری چه چیزی را می سنجد و تا چه اندازه موضوع موفق بوده و کارایی لازم را دارد. به عبارتی، روایی به معنای میزان انطباق بین تعریف مفهومی متغیر با تعریف عملیاتی آن است. برای بررسی روایی ابزار اندازه گیری از آزمون روایی محتوایی لاوشه استفاده می شود. برای بررسی روایی محتوایی لاوشه از شاخص CVR استفاده شد (خاکی، 1390):
 
CVR=    تعداد متخصصین که گزینه مناسب است را انتخاب نموده اند منهای تعداد کل متخصصین تقسیم بر 2
    تعداد کل متخصصین تقسیم بر 2

با توجه به تعداد متخصصینی که سؤالات را مورد ارزیابی قرار داده اند، حداقل مقدار CVR قابل قبول بر اساس جدول 3-2 بایستی باشد. سؤالاتی که مقدار CVR محاسبه شده برای آن ها کمتر از میزان مورد نظر با توجه به تعداد متخصصین ارزیابی کننده سؤال باشد، بایستی از آزمون کنار گذاشته شوند به علت اینکه بر اساس شاخص روایی محتوایی، روایی محتوایی قابل قبولی ندارند. در این تحقیق جهت بررسی روایی محتوا از 12 نفر از متخصصین نظرخواهی گردید. ملاک در بخش CVR  برای حذف سؤالات 56/0 در نظر گرفته شده است.
جدول3-2: مقدار قابل قبول بر اساس تعداد متخصصین
حداقل مقدار CVR قابل قبول بر اساس تعداد متخصصین نمره گذار

9-3 اعتبار سنجی تحقیق
اعتبارسنجی به معنی آنست که آیا شاخصهای شناسایی شده از دیدگاه خبرگان برای سنجش موضوع موردنظر مناسب است و آن را می سنجد یا نه و یا به عبارتی دیگر شاخصهای شناسایی شده تا چه حد خصیصه موردنظررا می سنجد. پانل دلفی متشکل از افرادی است که در موضوع پژوهش دارای دانش و تخصص کافی باشند. بر این اساس اعضای پانل دلفی برای این پژوهش به‌صورت نمونه گیری غیراحتمالی و هدفمند برگزیده شده اند. در نمونه گیری غیراحتمالی، احتمال هر فرد در نمونه نامشخص است، نمونه غیراحتمالی اغلب به صورت هدفمند توسط پژوهشگری که مطالعه را انجام می دهد به صورت دلخواه انتخاب می شود.
 بر این اساس، تعداد 14 نفر از خبرگان مدیریت ساخت پروژه انتخاب شدند که همگی حاضر به همکاری شدند.
جدول3-3: مدارک دانشگاهی گروه (تعداد= 14)
مدرک    دکتری    کارشناسی ارشد
تعداد    14    -
در این پژوهش، پس از تعریف موضوع و ابعاد آن، شاخص‌های دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده استخراج گردید و اعضای پانل با استفاده از روش‌های نمونه گیری غیراحتمالی شناسایی و انتخاب شدند. سپس با استفاده از روش دلفی، طی دو دوره توزیع پرسشنامه به‌صورت ارسال ایمیل انجام گردید. جدول 3-4 توزیع و گردآوری پرسشنامه های هر دور را نشان می دهد.
جدول3-4: تاریخ توزیع و گردآوری پرسشنامه های دلفی
    توزیع پرسشنامه    جمع آوری پرسشنامه-ها    
میانگین تعداد پیگیری از هر عضو
دور    تعداد    درصد    تعداد    درصد    
اول    14    100    14    100    3 بار
دوم    14    100    14    100    3 بار
در دور اول، لیستی از شاخص های دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده که از مصاحبه ها استخراج شده بودند، در اختیار اعضا قرار گرفت. در این مرحله پرسشنامه با 20 شاخص در اختیار خبرگان قرار گرفت. در این مرحله از خبرگان درخواست شد تا بر اساس طیف لیکرت تمامی شاخص‌ها را مورد اظهارنظر قرار دهند.
شکل 3-2 فرایند اجرای دلفی را براساس موارد ذکر شده در بالا نشان می‌دهد. مراحل 6 تا 8 می تواند تا زمان رسیدن صاحبنظران به اجماع تکرار شود.

شکل3-2: فرایند اجرای دلفی
برای بررسی نتایج از آزمون باینومیال استفاده شد. این آزمون در مواردی اجرا می شود که داده ها به دو گروه مجزا تقسیم شوند (گروه موافق شاخصها و گروه مخالف شاخصها) و بخواهیم تفاوت توزیع داده ها را در این دو گروه آزمون کنیم. شاخص‌ها با توجه به طیف لیکرت (پنج  درجه ای) موردبررسی قرار گرفتند. در این طیف برای گزینه های کاملاً مخالفم، مخالفم، بی نظرم، موافقم، کاملاً موافقم، به ترتیب اعداد یک تا پنج در نظر گرفته شد. جهت مثبت و موافق برای کسانی که پاسخ کاملاً موافق و موافقم داده بودند و جهت منفی و مخالف برای کسانی که گزینه های کاملاً مخالفم، مخالفم و بی نظرم را انتخاب کرده بودند. بر این اساس تمامی صاحبنظران به دو دسته ی موافق و مخالف تقسیم شدند. لذا از طریق آزمون باینومیال که از توزیع دو جمله ای پیروی می‌کند جهت بررسی تفاوت معنادار بین تعداد مخالفان و موافقان استفاده شد.
10-3 خلاصه فصل
در این فصل به روش شناسی تحقیق پرداخته شد. تحقیق حاضر از جنبه ی هدف، تحقیقی کاربردی و از نظر جمع آوری اطلاعات، توصیفی می باشد. از روش تحلیل شبکه ای ANP برای شناسایی و رتبه بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده و ارائه راهکارهای کاهش آن بهره گرفته شد. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه کارشناسان پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" هستند. برای جمع آوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه زوجی بهره گرفته می شود.
در این تحقیق عوامل مهم که در انحراف از هزینه پیش بینی شده پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" مؤثر هستند شناسایی می گردند و براساس میزان اهمیت و اثرگذاریشان اولویت بندی می شوند. تجزیه و تحلیل براساس نرم افزار Super decision انجام خواهد گرفت.
 
4-1 مقدمه
در این فصل نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل داده های پژوهش ارایه می گردد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها و توصیف ویژگی های نمونه مورد بررسی و پاسخ به سئوال های پژوهش از روش تحلیل شبکه ای استفاده شده است. اطلاعات این فصل از پژوهش در دو قسمت توصیفی و استنباطی تنظیم شده است.
4 –2 بررسی جمعیت شناختی نمونه ها
جامعه آماری پژوهش را کارشناسان پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" تشکیل می دهند. تعداد کسانی که به پرسشنامه های تحقیق پاسخ دادند 97 نفر بودند که در جداول 4-1 تا 4-3 به مشخصات جمعیت شناختی آنها اشاره می شود.

از نتایج بدست آمده در جدول 4-18 می توان با مرتب نمودن زیرشاخص ها در هر کلاستر از بیشترین وزن به کمترین وزن، همه شاخص های موثر در انحراف از هزینه های پیش بینی شده پروژه های عمرانی را از مهمترین به کم اهمیت ترین شاخص (بر اساس نظر خبرگان) الویت بندی نمود.
4-6 پاسخدهی به سؤالات تحقیق
4-6-1 سؤال 1:  دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" کدامند؟
براساس مصاحبه با کارشناسان پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده شناسایی شد. تحلیل مصاحبه های انجام شده نشان داد که پنج معیار اصلی به عنوان دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده مطرح شده است. این دلایل شامل دلایل سیاسی، دلایل اقتصادی، دلایل مدیریتی، دلایل سازمانی و دلایل تکنولوژیکی می شود. دلایل سیاسی از شاخصهای شناسایی گروههای ذینفع در پروژه های عمرانی، در نظرگرفتن شرایط تحریم در تامین کالاها و محصولات و عدم حمایت دولت تشکیل شده است. همچنین شاخصهای عدم پایش مستمر قیمت‌ها و اندازه‌گیری نرخ تورم، عدم حسابرسی دقیق سالیانه، عدم شناسایی کانالهای تامین بودجه، نوسانات قیمت دلار و عدم اختصاص بودجه کافی معیار دلایل اقتصادی را تشکیل می دهند. دلایل مدیریتی از شاخصهای سبک مدیریتی سنتی، عدم دخالت کارشناسان در تصمیم گیری، عدم نظارت و کنترل و عدم برنامه ریزی صحیح تشکیل شده است. پنج شاخص عدم مسیر صحیح ارتقای شغلی، عدم شایسته پروری سازمانی، مخدوش بودن ارتباطات سازمانی، عدم ساختار صحیح سازمانی و نبود اخلاق حرفه ای کار دلایل سازمانی را شکل می دهند؛ و معیار تکنولوژیکی از شاخصهای عدم استفاده از سیستم الکترونیکی و سامانه متمرکز، عدم مهارت نیروی انسانی در بکارگیری فناوری و عدم بکارگیری فناوریهای نوین تشکیل شده است.
یافته تحقیق حاضر در زمینه شناسایی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده با نتایج تحقیق دربانی (1389)، منصور دهقان (1390) و لی لند (2015) همسو است.
دربانی (1389) در پژوهش خود به بررسی «دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده و اجراء با استفاده از شاخص اهمیت نسبی (مطالعه موردی: پروژه های مدرسه سازی)» پرداخت. یافته های تحقیق دربانی حاکی از آن است که استفاده از تکنیکهای مدیریت پروژه که مدیریت هزینه و زمان از حوزه های این تکنیک هستند نقش بسزایی در حصول اطمینان از تکمیل پروژه با بودجه و زمان مصوب دارد. منصور دهقان (1390) در پژوهشی به «ارزیابی وضعیت زمان و هزینه پروژه و شناسایی فعالیتهای بحرانی با ارائه مدل ترکیبی از مدیریت ارزش کسب شده فازی و مدیریت ریسک (مطالعه موردی: شرکت مهندسی و ساخت بویلر مپنا)» پرداخت. یافته ها نشان داد که پرژه در حوزه زمان، عقبتر از برنامه زمانی است، و در حوزه هزینه نیز بیشتر از بودجه مصوب هزینه کرده است. لی لند (2015) به روشهای اصلاح و بهبود برآورد هزینه پروژه های ساخت جهت تخمین واقع بینانه و جلوگیری از انحراف پرداخته است. یافته های این تحقیق نشان داد که دلایل اقتصادی و دلایل مدیریتی باعث بهبود هزینه پروژه های ساخت می شود.

4-6-2 سؤال 2:  اولویت بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" چگونه است؟
در تحقیق حاضر به منظور رتبه بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده از روش تحلیل شبکه ای ANP با پنج سطح و بیست زیر سطح استفاده شد. ابتدا مدلی از معیارها و شاخص های موثر بر مسئله مورد بررسی ترسیم می گردد. هدف مسئله عبارتست از اولویت بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده که همان رسالت این تحقیق به شمار میرود.
پس از تحلیل و نتایج نظریه برخواسته از داده ها در مورد پنج شاخص دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده و مصاحبه با خبرگان وابستگی معیارها به این صورت در نظر گرفته شدند C1 تا C5 به ترتیب مربوط به معیارهای " دلایل سیاسی"، " دلایل اقتصادی"، "دلایل مدیریتی"، " دلایل سازمانی"، و " دلایل تکنولوژیکی" در سطح 2 ساختار سلسله مراتبی هستند. از نتایج بدست آمده می توان با مرتب نمودن زیرشاخص‌ها در هر شاخه از بیشترین وزن به کمترین وزن، همه دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده را از مهمترین به کم اهمیت‌ترین شاخص (بر اساس نظر خبرگان) الویت‌بندی نمود. بر اساس الویت بندی، دلایل سیاسی"C1" از بالاترین رتبه برخوردار است و دلایل تکنولوژیکی کمترین رتبه را دارا است. همانطور که یافته های نشان داد از بین دلایل سیاسی انحراف از هزینه های پیش بینی شده، شناسایی گروههای ذینفع در پروژه های عمرانی بیشترین وزن را به خودش اختصاص داده است و به ترتیب عدم حمایت دولت و در نظرگرفتن شرایط تحریم در تامین کالاها و محصولات بعد از آن قرار می‌گیرند. همچنین ازبین دلایل اقتصادی نوسانات قیمت دلار بیشترین وزن را دارا است و به ترتیب شاخصهای عدم پایش مستمر قیمت‌ها و اندازه‌گیری نرخ تورم، عدم حسابرسی دقیق سالیانه، عدم شناسایی کانالهای تامین بودجه و عدم اختصاص بودجه کافی بعد از آن قرار می گیرند. همچنین از بین دلایل مدیریتی شاخص عدم نظارت و کنترل بیشترین وزن و ارجحیت را داراست. از بین دلایل سازمانی عدم مسیر صحیح ارتقای شغلی بیشترین وزن را داراست، همچنین از بین دلایل تکنولوژیکی عدم مهارت نیروی انسانی در بکارگیری فناوری بیشترین وزن را به خودش اختصاص داده است.
یافته تحقیق حاضر در زمینه اولویت بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه ها با نتایج تحقیق سلیمی اصفهانی (1392) همسو است. این تحقیق به بررسی «تدوین چارچوبی برای کاهش قیمت تمام شده ی پروژه های ساختمانی از طریق توسعه ی معیارهای برآورد هزینه در مراحل بالادستی طراحی و برآورد (با تأکید بر مطالعه ی موردی برخی پروژه های در دست انجام در ایران)» پرداخت. یافته ها نشان داد که استفاده از مهندسی ارزش، مهندسی همزمان، معماری مدولار، ساخت پیش ساخته، اصلاح شیوه ی اجرای طرح و ساخت و اصلاح نحوه ی قرارداد باعث کاهش جدی هزینه ها در پروژه های ساختمانی می شود. نکته ی مهم آن که استفاده از مهندسی ارزش به تنهایی ممکن است باعث کاهش قیمت فهرست بهایی پروژه های ساختمانی شود اما لزوماً به کاهش قیمت قراردادها نمی انجامد و برای این منظور استفاده از مهندسی همزمان می تواند بسیار مفید و موثر باشد.
4-6-3 سؤال 3:  راهکارهای مقتضی جهت انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" کدامند؟
براساس مصاحبه با کارشناسان پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" راهکارهایی برای جلوگیری از انحراف از هزینه های پیش بینی شده پروژه ها ارائه شد. براساس دلایل شناسایی شده راهکارهای سیاسی، اقتصادی، مدیریتی، سازمانی و تکنولوژیکی ارائه شد. راهکارهای سیاسی شامل شناسایی گروههای ذینفع در پروژه های عمرانی و استفاده از پتانسیل آنها، در نظر گرفتن شرایط تحریم در تامین کالاها و محصولات و استفاده از بسته های حمایتی دولت از پروژه ها بود. راهکارهای اقتصادی شامل حسابرسی دقیق سالیانه، شناسایی کانالهای تامین بودجه و اختصاص بودجه کافی می شد. راهکارهای مدیریتی شامل استفاده از روشهای مدیریت تحول گرا و مدیریت مشارکتی، دخالت دادن کارشناسان در تصمیم گیری، نظارت و کنترل مستمر و  برنامه ریزی صحیح را شامل می شود. راهکارهای سازمانی شامل تعیین مسیر صحیح ارتقای شغلی، شایسته پروری سازمانی، ایجاد  ارتباطات شفاف سازمانی، ساختار صحیح سازمانی و تشکیل اخلاق حرفه ای کار می شد. همچنین راهکارهای تکنولوژیکی شامل استفاده از سیستم الکترونیکی و سامانه متمرکز، بهبود مهارت نیروی انسانی در بکارگیری فناوری و بکارگیری فناوریهای نوین می شود.
یافته تحقیق حاضر در زمینه راهکارهای جلوگیری انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه ها با نتایج تحقیق منوچهری (1390) همسو است. در این پژوهش به بررسی «فرآیند کنترل هزینه با رویکرد مدیریت ارزش کسب شده» پرداخته شده است. براساس یافته های این تحقیق بایستی فرایندهای عملیاتی و کنترل هزینه و مدیریت پروژه همراه با اجزاء آنان مورد بررسی قرار گیرد و ارتباط بین این فرآیندها در مراحل مختلف پروژه شناسائی و معرفی گردند. در ادامه برای گردش صحیح و به موقع اطلاعات در قالب الگوهای اطلاعاتی مورد نیاز طرح ریزی و اجرا گردیده است. هم چنین ساختار سازمانی موجود مورد بررسی قرار گرفته و ساختار سازمانی جدیدی طرح ریزی شده تا باعث هماهنگی بین کلیه واحدها و در نهایت باعث دست یابی به سه اصل بهبود زمان، کاهش هزینه ها و افزایش کیفیت اجرای پروژه گردد.
4-7 روایی و پایایی ابزار تحقیق
اندازه‌گیری قابلیت اعتماد، با استفاده از روش آلفای کرونباخ و نرم‌افزار 23 SPSS صورت گرفت. با استفاده از داده‌های به دست آمده از پرسشنامه و به کمک نرم‌افزار آماری SPSS 23 میزان ضریب اعتماد با روش آلفای کرونباخ محاسبه شد.

با توجه به نتایج به‌دست‌آمده در جدول 4-23 می توان نتیجه گرفت، صاحبنظران مدیریت ساخت پروژه 20 شاخص شناسایی‌شده برای دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده مطرح کرده اند که از لحاظ میانگین، تفاوت معنی داری با هم دارند و شاخص‌ها از نظر ارجحیت قابل رتبه بندی هستند.
4-9 خلاصه فصل
در این فصل نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل داده های پژوهش ارایه گردید. معیارهای "دلایل سیاسی"، "دلایل اقتصادی"، "دلایل مدیریتی"، "دلایل سازمانی"، و "دلایل تکنولوژیکی" شناسایی شدند. هر یک از معیارها و زیرمعیارها براساس روش تحلیل شبکه ای ANP رتبه بندی شدند. بر اساس الویت بندی، دلایل سیاسی از بالاترین رتبه برخوردار است و دلایل تکنولوژیکی کمترین رتبه را دارا است.

5-1 مقدمه
در فصل حاضر با استفاده از اطلاعات حاصل از داده های تحقیق به بحث و نتیجه گیری نهایی در مورد شناسایی و رتبه بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده و ارائه راهکارهای کاهش آن در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" پرداخته می شود.
جامعه آماری پژوهش را کارشناسان پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" تشکیل دادند. براساس یافته های توصیفی مشخص شد که اکثر نمونه های آماری تحقیق دارای مدرک فوق لیسانس (٪55.67) هستند. همچنین اغلب دارای مدرک دانشگاهی در رشته عمران  (٪38.14) بوده؛ و دارای تجربه کاری 11 تا 15 سال  (٪50.51) می باشند.
5-2 نتیجه گیری
تحقیق حاضر با هدف شناسایی و رتبه بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده و ارائه راهکارهای کاهش آن در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" با بکارگیری روش تحلیل شبکه ای ANP به انجام رسید و براساس مصاحبه با کارشناسان پروژه های شرکت دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده شناسایی شد.
همانطور که در فصل قبل عنوان شد، تحلیل مصاحبه های انجام شده در این پژوهش نشان داد که پنج معیار اصلی شامل دلایل سیاسی، دلایل اقتصادی، دلایل مدیریتی، دلایل سازمانی و دلایل تکنولوژیکی به عنوان دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده مطرح شده اند، که از میان آنها دلایل سیاسی بالاترین رتبه و پس از آن دلایل اقتصادی، دلایل مدیریتی، دلایل سازمانی و دلایل تکنولوژیکی به ترتیب سایر رتبه ها را به خود اختصاص داده اند.
همانطور که یافته ها نشان داد از بین دلایل سیاسی انحراف از هزینه های پیش بینی شده، شناسایی گروههای ذینفع در پروژه های عمرانی بیشترین وزن را به خودش اختصاص داده است و به ترتیب عدم حمایت دولت و در نظرگرفتن شرایط تحریم در تامین کالاها و محصولات بعد از آن قرار می‌گیرند. همچنین ازبین دلایل اقتصادی نوسانات قیمت دلار بیشترین وزن را دارا است و به ترتیب شاخصهای عدم پایش مستمر قیمت‌ها و اندازه‌گیری نرخ تورم، عدم حسابرسی دقیق سالیانه، عدم شناسایی کانالهای تامین بودجه و عدم اختصاص بودجه کافی بعد از آن قرار می گیرند. همچنین از بین دلایل مدیریتی شاخص عدم نظارت و کنترل بیشترین وزن و ارجحیت را داراست. از بین دلایل سازمانی عدم مسیر صحیح ارتقای شغلی بیشترین وزن را داراست، همچنین از بین دلایل تکنولوژیکی عدم مهارت نیروی انسانی در بکارگیری فناوری بیشترین وزن را به خودش اختصاص داده است.
براساس مصاحبه انجام شده با کارشناسان پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" به منظور جلوگیری از انحراف از هزینه های پیش بینی شده در پروژه ها پیشنهادات زیر مطرح می شود:
-    شناسایی کانالهای تامین بودجه و اختصاص بودجه کافی
-    استفاده از روشهای مدیریت تحول گرا و مدیریت مشارکتی
-    دخالت دادن مؤثر کارشناسان در تصمیم گیری
-    نظارت و کنترل مستمر و برنامه ریزی صحیح
-    تعیین مسیر صحیح ارتقای شغلی
-    ایجاد ارتباطات شفاف سازمانی
-    استفاده از سیستم الکترونیکی و سامانه متمرکز
-    بهبود مهارت نیروی انسانی در بکارگیری فناوری و دانش روز
-    بکارگیری فناوریهای نوین
5-3 پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی
ضمن بررسی سابقه مطالعاتی تحقیق حاضر که در آن به بررسی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های نفت و گاز پرداخته شد، پیشنهاد می شود با توجه به اینکه دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های احداث مجموعه های آموزشی-فرهنگی، و پروژه های پارک سازی و فضای سبز کمتر مورد بررسی قرار گرفته است، در تحقیقات آتی به آنها پرداخته شود.

فهرست منابع
منابع فارسی
اعتمادی، حسین و غلامرضا زارعی (1384)، عامل های موثر بر لزوم استفاده از روش هزینه یابی برمبنای هدف و مهندسی ارزش در صنعت خودرو سازی،  مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره بیست و دوم، شماره دوم، صص 31- 44.
امری اسرمی، محمد (1384)، هزینه یابی دوره عمر و روش های آن، حسابدار، شماره168، ص 34.
بخشیانی، ع، و رضا راعی (1387)، ارزش گذاری سهام و تحلیل بازار، انتشارات سازمان مدیریت صنعتی
پاک مرام، عسگر، محمدی، بیژن و جعفر بیک زاد، (1389)، عوامل موثر بر کاربرد سیستم های مدیریت هزینه در صنعت پتروشیمی ایران، مجله فراسوی مدیریت، سال چهارم، شماره 14، صص 131- 156.
پائولا، مارتین، کارن،  تیت (1392)، مدیریت پروژه، ترجمه: محسن زکایی، انتشارات آدینه
جلالی، ف.، 1385، بررسی عوامل موثر بر هزینه سرمایه در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ، پایان نامه کارشناسی ارشد گروه حسابداری، دانشگاه الزهرا(س).
حاج شیر محمدی، علی (1386)، کتاب مدیریت و کنترل پروژه ، انتشارات جهاد دانشگاه صنعتی اصفهان
حبیبی، ز. (1392)، شناسایی وارزیابی راهکارهای موثر بر وصول مطالبات با استفاده از مولفه های مدیریت ارتباط بامشتری در شرکت آب و فاضلاب شهرها و شهرکهای غرب استان تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده مدیریت.
حجازی، رضوان و البدوی، امیر 1384، هزینه یابی بر مبنای هدف، تهران سازمان مدیریت صنعتی.
رامشینی، حسن (1388)، ارائه مدلی برای عارضه یابی طرح های توسعه صنعت نفت در حوزه های زمان و هزینه با هدف اندازه گیری انحرافات و ارائه راهکار های متناسب (مطالعه موردی – طرح بنزین سازی پالایشگاه اصفهان)، دانشگاه تهران، دانشکده مدیریت
رحیم مشائی، داریوش، دشتی ناصر آبادی، حیدر (1393)، دلایل انحراف از هزینه های پیش بینی شده و اثرگذاری آن در پروژه های عمرانی (مطالعه موردی: پروژه فرودگاه بین المللی رامسر)، اولین کنفرانس ملی مهندسی عمران و توسعه پایدار ایران، 8-1.
رهنمای رودپشتی، فریدون و رضا غلامی جمکرانی، 1390، مدیریت هزینه بین سازمانی: مفاهیم، رویه ها و الزامات، مجله حسابداری مدیریت، سال چهارم، شماره نهم، ص ص 99- 115.
سقایان طوسی، سعید (1396)، پیش بینی زمان و هزینه پروژه با استفاده از تلفیق مدیریت ارزش کسب شده با مدیریت ریسک و رویکرد فازی، مؤسسه‌های آموزش عالی غیردولتی‌‌غیرانتفاعی، دانشگاه صنعتی سجاد - دانشکده مهندسی
گودرزی، غلامرضا و امین رمضانپور، (1389)، بررسی نقش مدیریت راهبردی هزینه در رضایت مشتری؛ نمونه مطالعه، گروه صنعتی ایران خودرو، مجله اندیشه مدیریت راهبردی، سال چهارم، شماره دوم، صص 149- 182.
مدقن، ن. (1392)، بررسی رابطه نسبت بدهی و سود تقسیمی و قیمت سهام با نرخ رشد سود عملیاتی و بازده سهام در بورس اوراق بهادار تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده مدیریت.
منصور دهقان، مهرداد (1390)، ارزیابی وضعیت زمان و هزینه پروژه و شناسایی فعالیتهای بحرانی با ارائه مدل ترکیبی از مدیریت ارزش کسب شده فازی و مدیریت ریسک (مطالعه موردی: شرکت مهندسی و ساخت بویلر مپنا)، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، دانشکده علوم اجتماعی.
نوری سادات، سیدصابر (1390)، "بررسی تاثیر مدیریت سود بر روی میانگین موزون هزینه سرمایه در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، پایان نامه کارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
منابع انگلیسی

Abor, J, and N. Biekpe. (2007) ., “Small Business Reliance on Bank Financing in Ghana”. Emerging Markets Finance and Trade, 43, no. 4: 93–102.
 Aibinu , A.A . Jagboro G.O (2002), The effect of Construction delays on project delivery in Nigerian construction industry, International Journal of project Management,Vol 20,Issue 8,Nov 2002,Pages 593-599
Anderson M. C, Banker R, Huang R, Janakiraman S. (2007),"Cost Behavior and Fundamental Analysis of SG&A Costs", Journal of Accounting, Auditing & Finance; 22(1): 1- 28
Chabota Kaliba, Mundia Muya, Kanyuka Mumba, Cost escalation and schedule delays in road construction projects in Zambia, International Journal of project Management , accepted 3 July 2008
Chen, J., Strange, R. (2010). Determinants of Capital Structure: Evidence from Chinese Listed Companies. Economic Change and Restructring 38. PP 11-35
Daniel ,c.okpala and Anny,N. (2010), cause of high costs of construction in nigeria" journal of construction engineering and management vo114,Issue2, page233-244
Ejngton,  J.  (2009).  The secret of survival of firms.  Glass International March, April. 24-45
Elkelety, Ibrahim (2006), Towards a Conceptual Framework for Strategic Cost Management- The Concept, Objectives, and Instruments, Chemnitz University of Technology.
Jones, Charles P. (2012), “Investments; Analysis and Management”, Eighth Edition, John Wiley & Sons, Inc. pp: 146-150.
Lee, S., & Kim, S. H. (2006). A Lag Effect of IT Investment on Firm Performance. Information Resources Management Information Resources Management Journal 19 (1): 43-69.
Mahamid, I. (2013). Effects of project’s physical characteristics on cost deviation in road construction. Journal of King Saud University-Engineering Sciences, 25(1), 81-88.
Mansfield, N. R. Ugwu, O. O. Doran, T. (1994), Causes of delays and cost overruns in Nigerian Construction projects, International Journal of Project Management 1994  12  (14) 254-260
Murray, M & tore’s, T. (2010). A Longitudinal analysis of the impact of firm resources and industry characteristics on firm – specific profitability. Journal Management Governance 11, 179- 213
Pei, Q. F., Zhang, H. M., & Yang, Y. K. (2014). Study on the Management of Construction Cost in Substation Project. In Advanced Materials Research (Vol. 1030, pp. 2639-2642). Trans Tech Publications.
sweis, G. Sweis, R. Abu hammad, A. & shboul, A. (2003), Delays in construction projects: The case study of Jordan, International Journal of Project Management 21(2003)321-326
Zengin, Y and Ada, E, (2010), “Cost management through product design: target costing approach”, International Journal of Production Research, 4(19), 5593-5611
Zhu, J., Vaghefi, S. A., Jafari, M. A., Lu, Y., & Ghofrani, A. (2016). Managing demand uncertainty with cost-for-deviation retail pricing. Energy and Buildings, 118, 46-56.

مصاحبه
صاحبنظر گرامی: با سلام و تشکر از وقتی که برای تکمیل این پروژه در اختیار ما قرار می دهید. مصاحبه حاضر جهت انجام یک پروژه تحقیقاتی دانشگاهی تدارک دیده شده است. لطفا هریک از سؤالات را با دقت پاسخ دهید. پاسخهای صادقانه شما، به ما در ارزیابی بهتر نتیجه ها کمک خواهد کرد. در پایان این اطمینان را به شما می دهیم که پاسخ های شما کاملا محرمانه باقی خواهند ماند. در تحقیق حاضر فقط پروژه های EPC پایان یافته با حجم سرمایه گذاری بیش از 100 میلیون دلار مدنظر است. هدف از انجام این تحقیق شناسایی و رتبه بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده و ارائه راهکارهای کاهش آن: مطالعه موردی پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" است.

پرسشهای مصاحبه

1- چه عواملی در شکل‌گیری انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" نقش دارند؟
عوامل مدیریتی □
عوامل سازمانی □
عوامل انسانی □
عوامل اقتصادی □
عوامل سیاسی □
سایر موارد ...............
2- دلایل مدیریتی انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" کدامند؟
عدم برنامه ریزی صحیح □
عدم دخالت کارشناسان در تصمیم گیری □
سبک مدیریتی سنتی □
عدم نظارت و کنترل □
سایر موارد ........................

3- دلایل تکنولوژیکی  انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" کدامند؟
عدم بکارگیری فناوریهای نوین □
عدم استفاده از سیستم الکترونیکی و سامانه متمرکز □
عدم مهارت نیروی انسانی در بکارگیری فناوری □
سایر موارد ............................

4- دلایل مالی انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" کدامند؟
عدم اختصاص بودجه کافی □
عدم حسابرسی دقیق سالیانه □
عدم شناسایی کانالهای تامین بودجه □
نوسانات قیمت دلار □
عدم پایش مستمر قیمت‌ها و اندازه‌گیری نرخ تورم □
سایر موارد ....................
5- دلایل سازمانی انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" کدامند؟
عدم ساختار صحیح سازمانی □
نبود اخلاق حرفه ای کار □
مخدوش بودن ارتباطات سازمانی □
عدم مسیر صحیح ارتقای شغلی □
عدم شایسته پروری سازمانی □
سایر موارد .........................
6- دلایل سیاسی انحراف از هزینه پیش بینی شده در پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" کدامند؟
شناسایی گروههای ذینفع در پروژه های عمرانی  □
درنظر گرفتن شرایط تحریم در تامین کالاها و محصولات  □
عدم حمایت دولت □
سایر موارد ............................

با سپاس فراوان
 
به نام خدا
پرسشنامه رتبه بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده
سرور گرامی    
با سلام و احترام
پرسشنامه  حاضر در راستای انجام پایان‌نامه کارشناسی ارشد با عنوان شناسایی و رتبه بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده و ارائه راهکارهای کاهش آن: مطالعه موردی پروژه های شرکت "پتروشیمی الف" انجام می گیرد. خواهشمند است با صرف وقت و ارائه پاسخ های مناسب، اینجانب را در انجام شایسته این پژوهش یاری نمائید. پیشاپیش از همکاری ارزشمند شما سپاسگزارم.

اطلاعات دموگرافیک:
میزان تحصیلات:              ⃝      لیسانس          ⃝      فوق لیسانس          ⃝      دکتری          رشته تحصیلی: .......
تجربه کاری :              □ 5-1 سال       □ 10-6 سال       □ 15-11 سال       □ 20-16 سال       □ بیشتر از20 سال
سابقه کار:                     □ 5-1 سال       □ 10-6 سال       □ 15-11 سال       □ 20-16 سال       □ بیشتر از20 سال

راهنمای تکمیل پرسشنامه:
لطفا به سؤالات این پرسشنامه با توجه به طیف زیر و مثال ذکرشده پاسخ دهید.
درجه اهمیت بر اساس مقایسات زوجی عوامل
ترجیح یکسان    کمی بهتر(مهم تر)    بهتر(مهم تر)    خیلی بهتر(مهم تر)    کاملاً بهتر(مهم تر)    بینابین
1    3    5    7    9    8-6-4-2
* اعداد 8-6-4-2 ارزش‌های بینابین را نشان می‌دهد، به‌عنوان ‌مثال6، بیانگر اهمیتی زیادتر از 5 و پایین‌تر از 7 است. *
در مقایسات زوجی، به هنگام مقایسه دو عامل، درصورتی‌که ترجیح با مورد سمت چپ (عامل A) باشد، در یکی از خانه های واقع در سمت چپ جدول و درصورتی‌که ترجیح با مورد سمت راست(عامل B) باشد، در یکی از خانه های سمت راست جدول، با توجه به میزان اهمیت ذکرشده در جدول فوق، علامت گذاری خواهیم کرد.

معیار B    9        7        5        3        1        3        5        7        9    معیار A
بخش الف- مقایسات معیارهای اصلی
به نظر شما کدامیک از معیارهای اصلی زیر که بر انحراف از هزینه پیش بینی شده تاثیر گذار است، نسبت به یکدیگر ارجحیت بیشتری دارند؟ و به چه میزان؟
معیار B    9         7         5         3         1         3         5         7         9    معیار A
دلایل مدیریتی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    دلایل سازمانی
دلایل مدیریتی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    دلایل تکنولوژیکی
دلایل مدیریتی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    دلایل اقتصادی
دلایل مدیریتی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    دلایل سیاسی
دلایل سازمانی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    دلایل تکنولوژیکی
دلایل سازمانی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    دلایل اقتصادی
دلایل سازمانی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    دلایل سیاسی
دلایل تکنولوژیکی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    دلایل اقتصادی
دلایل تکنولوژیکی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    دلایل سیاسی
دلایل اقتصادی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    دلایل سیاسی

بخش ب- مقایسه زیر معیارها با توجه به معیار دلایل مدیریتی
به نظر شما با توجه به زیر معیارهای زیر که بر انحراف از هزینه پیش بینی شده  تاثیر گذار می باشد، کدام یک ارجحیت بیشتری دارد؟ و به چه میزان؟
معیار B    9         7         5         3         1         3         5         7         9    معیار A
عدم برنامه ریزی صحیح    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم دخالت کارشناسان در تصمیم گیری
عدم برنامه ریزی صحیح    9         7         5         3         1         3         5         7         9    سبک مدیریتی سنتی
عدم برنامه ریزی صحیح    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم نظارت و کنترل
سبک مدیریتی سنتی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم نظارت و کنترل

بخش ج- مقایسه زیر معیارها با توجه به معیار دلایل تکنولوژیکی
به نظر شما با توجه به زیر معیارهای زیر که بر انحراف از هزینه پیش بینی شده تاثیر گذار می باشد، کدام یک ارجحیت بیشتری دارد؟ و به چه میزان؟
معیار B    9         7         5         3         1         3         5         7         9    معیار A
عدم بکارگیری فناوریهای نوین    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم استفاده از سیستم الکترونیکی و سامانه متمرکز
عدم بکارگیری فناوریهای نوین    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم مهارت نیروی انسانی در بکارگیری فناوری
عدم استفاده از سیستم الکترونیکی و سامانه متمرکز    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم مهارت نیروی انسانی در بکارگیری فناوری

بخش د- مقایسه زیر معیارها  با توجه به معیار دلایل مالی
به نظر شما با توجه به زیر معیارهای زیر که بر انحراف از هزینه پیش بینی شده تاثیر گذار می باشد، کدام یک ارجحیت بیشتری دارد؟ و به چه میزان؟
معیار B    9         7         5         3         1         3         5         7         9    معیار A
عدم اختصاص بودجه کافی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم حسابرسی دقیق سالیانه
عدم اختصاص بودجه کافی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم شناسایی کانالهای تامین بودجه
عدم اختصاص بودجه کافی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    نوسانات قیمت دلار
عدم اختصاص بودجه کافی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم پایش مستمر قیمت‌ها و اندازه‌گیری نرخ تورم
عدم حسابرسی دقیق سالیانه    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم شناسایی کانالهای تامین بودجه
عدم حسابرسی دقیق سالیانه    9         7         5         3         1         3         5         7         9    نوسانات قیمت دلار
عدم حسابرسی دقیق سالیانه    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم پایش مستمر قیمت‌ها و اندازه‌گیری نرخ تورم
نوسانات قیمت دلار    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم پایش مستمر قیمت‌ها و اندازه‌گیری نرخ تورم

بخش ه- مقایسه زیر معیارها  با توجه به معیار دلایل سازمانی
به نظر شما با توجه به زیر معیارهای زیر که بر انحراف از هزینه پیش بینی شده تاثیر گذار می باشد، کدام یک ارجحیت بیشتری دارد؟ و به چه میزان؟
معیار B    9         7         5         3         1         3         5         7         9    معیار A
عدم ساختار صحیح سازمانی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    نبود اخلاق حرفه ای کار
عدم ساختار صحیح سازمانی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    مخدوش بودن ارتباطات سازمانی
عدم ساختار صحیح سازمانی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم مسیر صحیح ارتقای شغلی
عدم ساختار صحیح سازمانی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم شایسته پروری سازمانی
نبود اخلاق حرفه ای کار    9         7         5         3         1         3         5         7         9    مخدوش بودن ارتباطات سازمانی
نبود اخلاق حرفه ای کار    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم مسیر صحیح ارتقای شغلی
نبود اخلاق حرفه ای کار    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم شایسته پروری سازمانی
مخدوش بودن ارتباطات سازمانی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم مسیر صحیح ارتقای شغلی
مخدوش بودن ارتباطات سازمانی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم شایسته پروری سازمانی
عدم مسیر صحیح ارتقای شغلی    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم شایسته پروری سازمانی

بخش و- مقایسه زیر معیارها  با توجه به معیار دلایل سیاسی
به نظر شما با توجه به زیر معیارهای زیر که بر انحراف از هزینه پیش بینی شده تاثیر گذار می باشد، کدام یک ارجحیت بیشتری دارد؟ و به چه میزان؟
معیار B    9         7         5         3         1         3         5         7         9    معیار A
شناسایی گروههای ذینفع در پروژه های عمرانی     9         7         5         3         1         3         5         7         9    درنظر گرفتن شرایط تحریم در تامین کالاها و محصولات  
وجود گروههای ذینفع    9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم حمایت دولت
درنظر گرفتن شرایط تحریم در تامین کالاها و محصولات     9         7         5         3         1         3         5         7         9    عدم حمایت دولت

با تشکر

پرسشنامه
صاحبنظر گرامی: با سلام و تشکر از وقتی که برای تکمیل این پرسشنامه در اختیار ما قرار می دهید. پرسشنامه حاضر جهت انجام یک پروژه تحقیقاتی با عنوان «شناسایی و رتبه بندی دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده و ارائه راهکارهای کاهش آن: مطالعه موردی پروژه های شرکت "پتروشیمی الف"» تدارک دیده شده است. لطفا هریک از سوالات را با دقت خوانده و نظرتان را با انتخاب یکی از گزینه ها بیان نمایید. پاسخهای کارشناسانه شما، به ما در ارزیابی بهتر نتیجه ها کمک خواهد کرد. در پایان این اطمینان را به شما می دهیم که پاسخ های شما کاملا محرمانه باقی خواهند ماند.

* لطفاً تعیین کنید هریک از گزینه های زیر تا چه میزان در انحراف از هزینه پیش بینی شده نقش دارند:
درجه    دلایل انحراف از هزینه پیش بینی شده    شماره
خیلی زیاد    زیاد    متوسط    کم    خیلی کم        
5    4    3    2    1    شناسایی گروههای ذینفع در پروژه های عمرانی      1
5    4    3    2    1    درنظر گرفتن شرایط تحریم در تامین کالاها و محصولات      2
5    4    3    2    1    عدم حمایت دولت     3
5    4    3    2    1    عدم پایش مستمر قیمت‌ها و اندازه‌گیری نرخ تورم     4
5    4    3    2    1    عدم حسابرسی دقیق سالیانه     5
5    4    3    2    1    عدم شناسایی کانالهای تامین بودجه     6
5    4    3    2    1    نوسانات قیمت دلار     7
5    4    3    2    1    عدم اختصاص بودجه کافی    8
5    4    3    2    1    سبک مدیریتی سنتی    9
5    4    3    2    1    عدم دخالت کارشناسان در تصمیم گیری     10
5    4    3    2    1    عدم نظارت و کنترل     11
5    4    3    2    1    عدم برنامه ریزی صحیح    12
5    4    3    2    1    عدم مسیر صحیح ارتقای شغلی     13
5    4    3    2    1    عدم شایسته پروری سازمانی     14
5    4    3    2    1    مخدوش بودن ارتباطات سازمانی     15
5    4    3    2    1    عدم ساختار صحیح سازمانی    16
5    4    3    2    1    نبود اخلاق حرفه ای کار    17
5    4    3    2    1    عدم استفاده از سیستم الکترونیکی و سامانه متمرکز     18
5    4    3    2    1    عدم مهارت نیروی انسانی در بکارگیری فناوری    19
5    4    3    2    1    عدم بکارگیری فناوریهای نوین     20
از حسن توجه شما کمال تشکر را دارم

Abstract
The purpose of this research is to identify and rank the reasons for the deviation from the predicted cost and provide solutions to reduce it: a case study of Alef Company projects. In the present study, the ANP network analysis method was used to rank the reasons for the deviation from the predicted cost and provide solutions for its reduction: a case study of Alef Company projects. The statistical population of the study is all employees of Alef Company projects. Based on the number of statistical population of all employees of Alef Company projects, random sampling method was used to select at least 85 people. According to an interview with Alef Company project experts, the reasons for the deviation from the predicted cost were identified. The analysis of the interviews showed that the five main criteria are considered as reasons for the deviation from the predicted cost. These reasons include political reasons, economic reasons, managerial reasons, organizational reasons, and technological reasons. Following the analysis, the political reasons were recognized with the highest rank compared to the other reasons.
Keywords: Causes of Deviation from Expected Costs, Solutions, Alef Company