عوامل تعیین‌کننده در انتخاب نرم‌افزار وب‌محور معنایی در قالب یک سرویس: چارچوبی یکپارچه در شرایط خرید الکترونیکی و برنامه ریزی منابع سرمایه ای Determinants of choice of semantic web based Software as a Service: An integrative framework in the context of e-procurement and ERP

مقدمه

پیشرفت چشمگیر پهنای باند اینترنت و تغییر سریع نیازهای کسب‌وکار برای اثربخشی طرفین زنجیره خرید، سازمان‌ها را به سمت هماهنگی زیرساخت‌های سیستم‌های اطلاعاتی سوق می‌دهد که مقرون به‌صرفه و انعطاف‌پذیر هستند. در مدل خرید الکترونیکی وب‌محور و نرم‌افزارمحور (SaaS) و ERP، مصرف‌کننده، به استثنای تنظیم محدود پیکره‌بندی کاربردهای کاربر ویژه، زیرساخت‌های ابری اساسی از جمله شبکه، سِروِرها، سیستم‌های عامل، ذخایر یا حتی قابلیت‌های کابردی افراد را مدیریت یا کنترل نمی‌کند. همچنین SaaS از مزیت متقاضی و شرایط SaaS مبتنی بر فناوری‌های اینترنتی و معنایی نیز بهره می‌گیرد که تمام داده‌ها و نرم‌افزارها در سِروِر باقی مانده و متقاضی به یک کاربرد رابط مانند جستجوگر نیاز دارد تا مدل مشروط نرم‌افزاری در قالب یک محصول خریداری نماید. از نمونه‌های موفق SaaS می‌توان به SalesForce.com و NetSuite اشاره کرد. اگر چه فروشنده‌هایی مانند SalesForce و NetSuite وجود دارند که صرفاً در زمینه SaaS فعالیت می‌کنند یعنی فقط به ارائه SaaS می‌پردازند ولی بعضی از فروشندگان سنتی ماههد اوراکل، مایکروسافت، SAP و IBM نیز هستند که شبکه‌های پیشرو SaaS می‌باشند یعنی SaaS و نرم‌افزار بسته‌بندی شده را برای تامین نیازها و اولویت‌های مشتری ارائه می‌کنند. بر اساس گزارش شرکت Sand Hill Group and McKinsey، سازمان‌های SME، بزرگ‌ترین تنظیم‌کنندگان مدل خرید الکترونیکی مبتنی بر SaaS و ERP می‌باشند.

جهت مشاهده متن کامل، فایل ترجمه را دانلود نمایید.

این مقاله، ادبیات برونسپاری SaaS و IS را بررسی می‌کند. اگر چه تحقیقات صورت گرفته در زمینه برونسپاری IS/ASP/SaaS در مورد محرک‌های این برونسپاری صحبت کرده‌اند ولی بر اساس مطالعات کیفی یا از طریق بررسی ادبیات، فهرستی از عوامل تعیین‌کننده را ارائه کرده‌اند که هیچ یک از آنها ضوابط تصمیم‌گیری در مورد برونسپاری SaaS را مشخص نکرده‌اند. این پژوهش به تعیین پاسخ پرسش‌های ذیل کمک می‌کند: هنگام ارزیابی برونسپاری SaaS از کدام ابعاد سازمان استفاده می‌کنیم؟ در موقعیت برونسپاری SaaS چند جنبه سازمان را می‌توانیم به کار ببریم؟ این تحقیق دارای ماهیتی اکتشافی بوده و تلاش می‌کند ابعاد نوثر بر تصمیمات منبع‌یابی SaaS را تعیین، طبقه‌بندی و دسته‌بندی کند. دلایل استفاده از AHP توسعه یافته عبارتند از: ابتدا، هر پاسخ‌دهنده، موقعیت تصمیم‌گیری برای در اختیار داشتن ابعاد مشابه را درک نخواهد کرد؛ دوم، پاسخ‌دهندگان نیازی به ضمیمه کردن اهمیت هر جنبه ندارند حتی اگر این جنبه را درک کنند؛ و سوم، نیازی نیست در خلال زمان و شرایط، قضاوت در مورد یک محرک بر حسب ابعاد یا میزان اهمیت ثابت باقی بماند.

این مقاله به صورت ذیل دنبال می‌شود: در بخش مقدمه، بازبینی ادبیات مفاهیم به کار رفته در تحقیق ارائه می‌گردد. بخش بعد شامل چارچوبی نظری است که شیوه‌ای برای گردآوری ضوابط فرعی در متغیرهای ضابطه ارائه می‌کند. بخش شیوه‌شناسی، دو مرحله را مشخص می‌کند که این تحقیق آنها را انجام داده است. بخش تحلیل، شیوه مرحله‌به‌مرحله تحلیل و نتایج توسعه یافته AHP را ارائه می‌کند. در پایان، این پژوهش با بخش مباحثه و جهت‌گیری‌های آتی برای تحقیق به پایان می‌رسد.

فناوری‌های معنایی برای پشتیبانی از نرم‌افزار در قالب خدمات

اولین بخش نرم‌افزار در قالب خدمات، تکامل است که تحت عنوان ASP نیز شناخته می‌شود و فقط یک راه‌حل نرم‌افزاری میزبان است که مالکیت و مدیریت آن در اختیار تامین‌کننده نرم‌افزار بوده و توسط متقاضی به صورت تخصصی یا اشتراکی ساخته می‌شود. این ت=نوع تامین خدمات نرم‌افزاری، هزینه‌های معامله در برونسپاری خدمات نرم‌افزاری را افزایش داده و هزینه‌های مشترک متقاضی را مشخص می‌کند. پژوهش‌های متعددی در مورد خرابی مدل ASP سنتی در تامین نرم‌افزای صورت گرفته‌اند که همگی آنها دلایلی مشابه داشته‌اند. موج دوم SaaS در سیستم محاسباتی آبجکت‌محور توزیع شده طراحی گردید که طراحی خدمات به صورت دستی بوده و خدمات جدید در زمانی ارائه می‌شدند که به برنامه‌ریزی نیاز داشتند. انعطاف‌پذیری و مقیاس‌پذیری ارائه شده در این نوع خدمات با راه‌حل‌های خدمات نرم‌افزاری شفاف به صورت معنایی مقایسه نشده‌اند. هزینه و کیفیت خدمات طراحی شده دینامیکی کمتر بوده و به خوبی تعیین می‌شوند. در خدمات وب تجاری، این مسئله برای تأمین‌کنندگان خدمات حائز اهمیت است که بتوانند برای پشتیبانی از محصولات جدید و انتخاب خدمات، رابط‌هایی را تعیین کنند بدون این که نیاز باشد نرم‌افزاری که مشتریان از آن برای دسترسی به خدمات از آن استفاده می‌کنند را تغییر دهند. هستی‌شناسی منبع باز در انواع مختلف محصولات و خدمات همانند موتورهای جستجو که کشف وب‌سایت‌های جدید را تسهیل می‌کند شیوه‌ای گسترده، خودکار و مبتنی بر کشف خدمات است. پژوهش حاضر، نرم‌افزار را در قالب چارچوب کسب‌وکار خدمات طراحی می‌کند و در عین حال به مزایای معنایی SaaS توجه دارد.

در فناوری‌های معنایی، SaaS از دو بخش تشکیل می‌شود: 1) هماهنگی خدمات و 2) مبنای معنایی. خرید الکترونیکی مبتنی بر SaaS و ERP، توضیحات مربوط به رابط خدمات را در زبان توصیفی خدمات وب ()WSDL منتشر می‌کند. این توضیحات شامل اطلاعات مربوط به چگونگی استفاده از خدمات HTTP، SOAP و دیگر پروتکل‌ها است. ولی WSDL تشریح خدمات خودکار را به دنبال ندارد. دیدگاه وب معنایی موجب می‌شود دیگران، هستی‌شناسی، یعنی مجموعه‌ای از اصطلاحات مفهومی مشخص شده با URLها را منتشر کرده و به اشتراک بگذارند که می‌تواند در تشریح دیگر توضیحات مورد استفاده قرار گیرد. خدمات وب معنایی، معنای انتشار خدمات منتشر شده را به هم نسبت می‌دهند یعنی سیستم‌های نرم‌افزاری می‌توانند به طور خودکار آنها را تفسیر کنند. همان‌گونه که در شکل 1 نشان داده شده است مدل خدمات‌محور معنایی، یک یا چند خدمت را پیکره‌بندی، اجرا و باز می‌کند تا مجموعه‌ای از نیازها و خدمات ویژه را تأمین نماید.

بعضی از مزایای انعطاف‌پذیری، یکپارچگی و عاملیت فقط بدان دلیل قابل دسترس هستند که قابلیت‌های وب معنایی یک راه‌حل مبتنی بر SaaS هستند. از آنجا که راه‌حل مبتنی بر SaaS، تقاضایی است که سیستم را به سمت سیستم مشخص شده در شکل 1 سوق می‌دهد لذا درک عوامل جنبه تقاضا که به هماهنگی SaaS مبتنی بر خدمات وب منجر می‌شود بسیار حائز اهمیت است.

نرم‌افزار در قالب خدمات در شرایط خرید الکترونیکی

جهت مشاهده متن کامل، فایل ترجمه را دانلود نمایید.

شکل 1: مدل خرید الکترونیکی مبتنی بر SaaS و ERP، الف) مدل خدمات عرضه‌محور فقط طیف از پیش تعیین شده را از سِروِر تامین می‌کند؛ ب) مدل خدمات مبتنی بر وب معنایی پیشنهاد شده، در بالای لایه انتقال دارای یک لایه یکپارچگی خدمات است.

عوامل تعیین‌کننده در انتخاب SaaS

مهم‌ترین مزیت این نوع تأمین نرم‌افزاری آن است که سازمان‌ها می‌توانند از افزایش هزینه‌های خرید و هزینه‌های عملیاتی برای حفظ منابع نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و نیز هزینه‌های نیروی انسانی متخصص خود اجتناب کرده و هزینه‌های سرمایه را به هزینه‌های عملیاتی تبدل نموده و سرمایه را به سمت سرمایه‌گذاری اصلی کسب‌وکار سوق دهند. تصمیم به ساخت یا خرید اقتصادی مبتنی بر مقایسه بین هزینه‌های تولید عملیات داخلی در مقابل هزینه‌های معامله‌ای است که از برونسپاری IS ناشی می‌شود. مدل SaaS برای آن دسته از شرکت‌ها و مشتریان SME مناسب است که می‌توانند فرایندهای سنتی خرید مجوز یک نرم‌افزار را انتخاب کرده، هزینه نگهداشت آن را پرداخت نموده و سپس به سراغ به‌روزرسانی‌های وقت‌گیر و پرهزینه بروند.

جدول 1، عوامل تعیین‌کننده در برونسپاری IS/ASP/SaaS در مطالعات مختلف ادبیات IS را نشان می‌دهد ولی هیچ یک از این پژوهش‌ها به عنوان عوامل تعیین‌کننده در انتخاب SaaS در نظر گرفته نمی‌شوند.

پس از بازبینی این ادبیات جامع، عوامل تعیین‌کننده در مطالعات مختلف صورت گرفته در زمینه IS/ASP/SaaS مشخص شدند که فهرست آنها در جدول 1 آمده است. همان‌گونه که در شکل 2 نشان داده شده است این عوامل برای ایجاد چارچوب یکپارچگی مفهومی مورد استفاده قرار گرفتند. عوامل مذکور بر اساس شباهت‌ها و تئوری‌های مربوطه گردآوری شده و در پایان، مشخص گردید انتخاب گزینه خرید الکترونیکی و ERP مبتنی بر SaaS مستقل از پنج ضابطه ذیل است: فناوری، فرایند، هزینه، کیفیت نرم‌افزار و عوامل خارجی شبکه.

عامل فناوری شامل این متغیرها است: قابلیت دسترسی، انعطاف‌پذیری و مقیاس‌پذیری.

جهت مشاهده متن کامل، فایل ترجمه را دانلود نمایید.

عامل هزینه این موارد را در نظر می‌گیرد: هزینه‌های جاری، هزینه اجرا و هزینه معامله/هماهنگی.

عامل کیفیت نرم‌افزار شامل این متغیرها است: قابلیت اطمینان، قابلیت استفاده و عاملیت.

عامل خارجی شبکه این متغیرها را در نظر می‌گیرد: طبقه‌بندی، اندازه شبکه و عوامل خارجی هماهنگی.

بعضی از ضوابط دارای ضوابط فرعی هستند ولی در تحلیل AHP، گردآوری اطلاعات و نتیجه‌گیری در صورتی پیچیده می‌شود که بیش از یک ضابطه فرعی وجود داشته باشد لذا در هر ضابطه، تعداد ضوابط فرعی عموما به سه ضابطه محدود می‌شود. مثلا کیفیت دارای ضوابط فرعی بیشتری مانند پایایی، هماهنگی و ... است ولی در این تحقیق فقط از سه ضابطه استفاده شد. نتایج مورد استفاده در این تحقیق، نتایجی بودند که در بازبینی ادبیات در زمینه IS/ASP/SaaS مشخص شدند.

چارچوب یکپارچگی مشخص شده در شکل 2، نشان می‌دهد که تصمیم‌گیری فروشنده مبتنی بر تصمیمات مصرف‌کننده است. فروشنده و مشتری به طور همزمان تصمیمات خود را اتخاذ می‌کنند.

شیوه شناسی

مرحله 1

در این پژوهش، محقق به دنبال راهی برای طراحی چارچوب یکپارچگی در ارزیابی SaaS است. از آنجا که مفهوم SaaS، مفهومی جدید در دامنه برونسپاری تقاضا است لذا در دانش ما اقدامات معدودی در زمینه SaaS صورت گرفته است ولی هدف ما از دستیابی به فهرست جامعی که انتخاب گزینه خرید الکترونیکی و ERP مبتنی بر SaaS را تعیین می‌کند به طور کامل تشریح نمی‌کند. لذا این پژوهش علاوه بر SaaS برای تعیین چارچوب، با استفاده از کلیدواژگان دیگری مانند تأمین‌کنندگان خدمات کاربردی، برونسپاری IS، مجوز اشتراک، محاسبه SaaS انجام شد. این پژوهش با استفاده از پایگاه داده‌های پژوهشی EBSCO، PROQUEST، JSTOR، ScienceDirect، SpringerLink، ACM، IEEE CSDL و Google Scholar صورت گرفت. از 200 مقاله تحقیقی که بر اساس کلیدواژگان اصلی انتخاب شدند توانستیم فقط حدود 60 مقاله را در چارچوب خود برای تعیین ضوابط انتخاب گزینه خرید الکترونیکی و ERP مبتنی بر SaaS استفاده کردیم که بخشی از منبع مورد نظر است. از این 60 مقاله، حدود 20-18 درصد آنها مربوط به مطالعات تجربی، حدود 10% در مورد مقالات مربوط به تمرکز اقتصادی، حدود 40% مربوط به تعریف مدل‌های کسب‌وکار، بازبینی ادبیات و چارچوب‌های ASP، گزینه خرید الکترونیکی و ERP مبتنی بر SaaS و برونسپاری IS و بقیه موارد نیز مربوط به ارزیابی مدل گزینه خرید الکترونیکی و ERP مبتنی بر SaaS در تامین نرم‌افزار بود.